«Μπίλη ο Τίγρης» στο θέατρο Τόπος Αλλού

Ας ξεκινήσουμε από την υπόθεση: Τέσσερις άνθρωποι καλούνται να μας αφηγηθούν μια ιστορία, που συνέβη σε μια επαρχιακή πόλη τη δεκαετία του ’70, την εποχή του παζαριού. Τότε δηλαδή που καταφθάνουν οι μικροπωλητές, οι διασκεδαστές και τα μπουλούκια. Εκείνη τη χρονιά, μαζί με τον Πιθηκάνθρωπο, τον Γύρο του θανάτου και τα άλλα θεάματα, ήρθαν και πολλά ζώα και μαζί τους ο Μπίλης, το αρχιθέαμα, μια αρσενική βασιλική τίγρη της Βεγγάλης. Ο Λάκης θα μαγευτεί από το υπέροχο αυτό πλάσμα κι έτσι αρχίζουν όλα…

Αν με ρωτάτε για το κείμενο του Μιχάλη Σπέγγου είναι ένα παραμύθι ρεαλισμού: σαν εκείνα που λένε οι μαμάδες και οι γιαγιάδες στα μικρά παιδιά, μόνο που αυτή η ιστορία δεν έχει μάγους, δράκους, ξωτικά αλλά κανονικούς ανθρώπους με αληθινά αισθήματα. Φανταστείτε μια κοινωνική ιστορία που πασπαλίζεται με χρυσόσκονη παραμυθιού, που έχει κέφι και γέλιο, που είναι κωμωδία χαρακτήρων αλλά κρύβει μέσα της πολλή ενσυναίσθηση και μιλάει για ένα (το) ταξίδι προς το άγνωστο. Μάλιστα, αυτό το ταξίδι αποτελεί τη βάση δόμησης του έργου, το εν κατακλείδι του. Και είναι ένα μεταφορικό και ταυτόχρονα κυριολεκτικό ταξίδι προς την ελευθερία –την απελευθέρωση καλύτερα– άρα προς τη χαρά και την ευτυχία, αλλά και ταξίδι προς το τέλος, προς τον θάνατο, μαζί. Θα ρωτήσετε πώς γίνεται. Ε, γίνεται. Απλώς δεν μπορώ να σας το πω εγώ αυτό· εκτός κι αν περιμένετε να περάσουν τα χρόνια, να σταματήσουν οι παραστάσεις και να αρχίσουμε τις πολυλογίες οι συντάκτες, οπότε να επανέλθω με αναλυτικό πνεύμα… αλλά γιατί να περιμένετε τόσο; Να πάτε να τους δείτε τώρα και να σας τα πουν οι ίδιοι.

Το έτερο σημείο αναφοράς και προσοχής αποτελεί ο τίγρης στο κλουβί. Συμβολικά η κάθε σκλαβωμένη ύπαρξη –κυριολεκτικά αλλά και μεταφορικά– αλλά εδώ και με μία ακόμη όψη: είναι ο ξεπεσμένος βασιλιάς, ο άρχοντας που έχασε τη ρώμη του, ένας γελωτοποιός πια (όπως χαρακτηριστικά γράφει στο δελτίο τύπου). Είναι το πλάσμα που προκαλεί δέος περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο –φόβο, τρόμο– αλλά είναι και το πλάσμα που προκαλεί λύπηση (περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο). Τον τρέμεις και τον συμπονάς μαζί. Ξέρεις ότι είσαι ένα τίποτα στα δόντια και στα νύχια του όμως το κλουβί τον καθιστά ανίκανο, μικρό… το κλουβί τον καταδικάζει στην χλεύη και τη φυλακή, του αφαιρεί τη φύση του, του εκμηδενίζει τη βασιλεία του. Το κλουβί αντιστρέφει τους όρους μεταξύ θηρίου και ανθρώπου αλλά μόνο πλασματικά, γιατί ο τίγρης παραμένει τίγρης, όπως ο άνθρωπος παραμένει άνθρωπος κι αρκεί μια ευκαιρία, μια απόφαση ή μια μικρή δράση για να αποκατασταθούν οι όροι.

Οι ερμηνείες των τεσσάρων θα σας κερδίσουν εύκολα. Δεν υπάρχει τίποτα περιττό, πλεονάζον ή υπερβολικό. Θα δείτε τέσσερις καλοκουρδισμένους ηθοποιούς (δε μου αρέσει το κούρδισμα για να χαρακτηρίσεις πρόσωπο αλλά…) που δίνουν απλόχερα ψυχή και που εμβαθύνουν σε αυτό που έχουν κληθεί να κάνουν. Τα σκηνικά και τα κοστούμια ενδυναμώνουν το εγχείρημα, και βασικά, δεν είναι τυχαίο που εδώ φέρουν την ίδια υπογραφή, από την Μαργαρίτα Αμαραντίδη, η οποία υπογράφει και την σκηνοθεσία. Σκηνοθεσία, σκηνικά και κοστούμια συνεργάζονται στην παράσταση, αφού το ένα έρχεται να συμπληρώσει, να στηρίξει ή να ολοκληρώσει το άλλο, φέρουν μια κοινή λογική, δηλαδή μια κοινή ματιά προς το έργο και την παραστασιοποίησή του. Ποντάρουν δε, τόσο στη χαρά του παιχνιδιού (διττή η αξία εδώ: από τη μια το παιδικό παιχνίδι με την μπάλα, από την άλλη η ίδια η θεατρική τέχνη –παίζω, παίζουν κ.ο.κ.) όσο και στον συμβολισμό τους (προσέξτε ότι όλα βασίζονται στα τρία βασικά χρώματα από τα οποία δημιουργούνται όλα τα άλλα και στη γη από όπου δημιουργούνται όλα τα όντα).

Αυτό που ζήσαμε εκείνο το βράδυ στο θέατρο ήταν μια εμπειρία δραματικής τέχνης γεμάτη από εικόνες και συναισθήματα, γέλιο και άποψη (χωρίς κοινοτυπίες) αλλά, λίγο πριν την αυλαία –να ξέρετε– να περιμένετε συγκίνηση. Είναι μια ανθρωποκεντρική παράσταση που μιλάει για ενσυναίσθηση, διαφορετικότητα και ψυχή, και το κάνει μέσα από μια εξιστόρηση απλή, χωρίς «κωδωνοκρουσίες» και «μεγαλοπιάσματα», χωρίς υπερβολή ή έπαρση. Μια εξιστόρηση όμως ουσίας, συμβολισμών και αποστάγματος, από αυτό που σου μένει και μετά την εμπειρία.

Σπεύσατε!

Τζένη Κουκίδου