Η ιστορία του "Enola Gay" των Orchestral Manoeuvres In The Dark

του Κωνσταντίνου Παυλικιάνη

Το «Enola Gay» περιλαμβάνεται στον δίσκο «Organisation», που κυκλοφόρησε το 1980.

Πρόκειται για ένα αντιπολεμικό ηλεκτρονικό synth-pop/new wave τραγούδι, το οποίο έγραψε ο Andy McCluskey, τραγουδιστής και μπασίστας των Orchestral Manoeuvres In The Dark (OMD), στο σπίτι της μητέρας του συνεργάτη του, Paul Humphreys, πριν ακόμα κυκλοφορήσουν τον πρώτο τους δίσκο. Η μητέρα του Paul ήταν στη δουλειά, ενώ και ο Paul προσέφερε εργασία για να διεκδικήσει το επίδομα ανεργίας, με αποτέλεσμα ο McCluskey να είναι μόνος του και να εκμεταλλευτεί τον χρόνο δημιουργικά.

Το 1979, η νέα Βρετανίδα πρωθυπουργός Margaret Thatcher ξεκίνησε μία ριζική αναδιοργάνωση της βρετανικής κοινωνίας μ’ ένα πακέτο πολιτικών που, με τον καιρό, αναμόρφωσε εντελώς το τοπίο του Ηνωμένου Βασιλείου. Η ατζέντα της περιλάμβανε επίσης μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων που ήταν τόσο ριζοσπαστική όσο και η εγχώρια νομοθέτησή της. Όχι μόνο θα τοποθετούσε τη Βρετανία κατηγορηματικά στο πλευρό της Αμερικής, αλλά έβαλε επίσης το νησί σταθερά στην πρώτη γραμμή του Ψυχρού Πολέμου, δίνοντας άδεια για την τοποθέτηση αμερικανικών πυραύλων Κρουζ στο βρετανικό έδαφος.

Ακολούθησε μια μαζική δημόσια κατακραυγή και η μακροχρόνια αδρανής Εκστρατεία για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό (CND) επανήλθε στη δράση, οργανώνοντας μερικές από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις που έχουν γίνει ποτέ στη Βρετανία (τουλάχιστον έως ότου ένας άλλος πρωθυπουργός ανάγκασε το απρόθυμο έθνος του να ακολουθήσει ξανά το παράδειγμα της Αμερικής). Και, εν μέσω του καταιγισμού που ακολούθησε με τραγούδια διαμαρτυρίας, από το προειδοποιητικό «Tomahawk Cruise» (1980) των T.V. Smith’s Explorers μέχρι το «The Lunatics Have Take Over The Asylum» (1982) των Fun Boy Three, οι OMD γύρισαν το ημερολόγιο πίσω στον Αύγουστο του 1945 για να φέρουν στο μυαλό την αποστολή του βομβαρδιστικού Enola Gay στη Χιροσίμα.

Ο Andy McCluskey δεν λέει τίποτα για τα γεγονότα που συμβαίναν στη σύγχρονη Βρετανία, αλλά δεν χρειάζεται. Μια απλή υπενθύμιση εκείνης της μοιραίας πτήσης που έγινε 35 χρόνια νωρίτερα κάνει την άποψή του πιο εύγλωττη από οποιονδήποτε αριθμό ομιλιών ή στιχουργικών υπερβολών σχετικά με τους κινδύνους από τα πυρηνικά όπλα.

Ο τίτλος του «Enola Gay» παραπέμπει στο ομώνυμο αμερικανικό βομβαρδιστικό τύπου B-29 Superfortress, που με πιλότο τον Paul Tibbets μετέφερε την ατομική βόμβα Little Boy, την οποία έριξε στην ιαπωνική πόλη Χιροσίμα, στις 6 Αυγούστου 1945, προς το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Paul Tibbets επέλεξε να δώσει στο αεροπλάνο το όνομα της μητέρας του, Enola Gay Tibbets (1893-1983), η οποία με τη σειρά της πήρε το όνομά της από την πεισματάρα ηρωίδα του μυθιστορήματος «Enola: Or Her Fatal Mistake» (1886) της Mary Young Ridenbaugh. Το όνομα Enola, που ανάποδα αποδίδει τη λέξη «alone» (μόνη), επινοήθηκε από τη συγγραφέα ειδικά για την ηρωίδα της.

Οι στίχοι του τραγουδιού αντικατοπτρίζουν την απόφαση να χρησιμοποιηθεί η βόμβα και ήδη από τον πρώτο στίχο παίρνουν θέση («you should have stayed at home yesterday»), δηλώνοντας ότι το Enola Gay έπρεπε να είχε «μείνει σπίτι» την ημέρα του βομβαρδισμού. Στη συνέχεια ακολουθεί το σχόλιο «It shouldn’t ever have to end this way», που θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι θάνατοι που προκλήθηκαν από την ατομική βόμβα ήταν περιττοί, ζητώντας έτσι από τον ακροατή να σκεφτεί αν οι βομβαρδισμοί ήταν απαραίτητοι. Ο στίχος «Ah-ha, words can’t describe the feeling and the way you lied» αναφέρεται στο γεγονός ότι η ατομική βόμβα κατασκευάστηκε αρχικά για να αντιμετωπίσει τους Ναζί. Οι ειδικοί εξακολουθούν να συζητούν για το αν η βόμβα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί εναντίον της Ιαπωνίας και κατά πόσο ένα μεγάλο μέρος του επιχειρήματος βασίστηκε στο ψέμα. Ο στίχος «These games you play / they’re gonna end in more than tears someday» περιγράφει το παιχνίδι ισχύος στο οποίο επιδίδονταν οι Η.Π.Α. με τη ρίψη των ατομικών βομβών, ενώ ο στίχος «Ah-ha, Enola Gay / It shouldn’t ever have to end this way» είναι μια αναφορά του αφηγητή ότι η ρίψη της βόμβας θα μπορούσε να αποφευχθεί, ότι ο πόλεμος δεν έπρεπε να τερματιστεί με τόσο δραστικές μεθόδους.

Η φράση «It’s 8:15, and that’s the time that it’s always been» αναφέρεται στην ώρα της έκρηξης πάνω από τη Χιροσίμα, στις 08:15 π.μ. τοπική ώρα, καθώς πολλά ρολόγια «πάγωσαν» λόγω της έκρηξης και έγινε η ώρα που έδειχναν πάντα. Ο στίχος «Conditions normal and you’re coming home» προσθέτει λίγη ειρωνεία καθώς περιγράφει τις συνθήκες πτήσης που έρχονται σε αντίθεση με αυτές στο έδαφος όπου τα πράγματα δεν είναι ποτέ ξανά κανονικά.

Ο στίχος «Enola Gay / Is mother proud of Little Boy today?» είναι μια νύξη τόσο στο παρατσούκλι της βόμβας ουρανίου όσο και στον πιλότο Paul Tibbets που έδωσε στο αεροπλάνο το όνομα της μητέρας του. Στην ουσία πρόκειται για μία παραλλαγή του ερωτήματος αν ο βομβαρδισμός της Χιροσίμα είναι κάτι για το οποίο πρέπει να είμαστε περήφανοι. Τέλος, οι στίχοι τονίζουν την κληρονομιά του γεγονότος («this kiss you give, it’s never ever going to fade away») ως μία αναφορά ότι η έκρηξη της ατομικής βόμβας δεν θα σβήσει ποτέ από τη μνήμη όχι μόνο του ιαπωνικού λαού αλλά και του υπόλοιπου κόσμου.

Το «Enola Gay» αναγνωρίζεται ως ένα «αντιπολεμικό» τραγούδι, αν και ο McCluskey δήλωσε ότι δεν είχε πραγματικά πολιτικά κίνητρα για να το γράψει. Τότε γιατί έγραψε ένα τραγούδι για το αεροπλάνο Enola Gay; Βασικά η θεματολογία του τραγουδιού πηγάζει από το ενδιαφέρον του McCluskey για την ιστορία και ειδικότερα για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι OMD είχαν ήδη παίξει με εμπνεύσεις που προήλθαν από το περίεργο ενδιαφέρον τους για πολεμικά θέματα. Στον πρώτο τους δίσκο είχαν συμπεριλάβει δύο τέτοια τραγούδια: το «Bunker Soldiers» και το «The Messerschmitt Twins», με το τελευταίο μάλιστα να κάνει αναφορά στα γερμανικά αεροπλάνα Messerschmitt, που συμμετείχαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το επόμενο βήμα, λοιπόν, μέχρι το Enola Gay ήταν πλέον μικρό και αναπόφευκτο.

Η ρίψη της ατομικής βόμβας από το Enola Gay παραμένει ένα αμφιλεγόμενο επεισόδιο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η συζήτηση συνεχίζεται ακόμη και σήμερα για τα ηθικά ζητήματα που περιστρέφονται γύρω από την απόφαση της ρίψης. Ο Andy McCluskey ήταν ήδη γοητευμένος με τα στρατιωτικά αεροπλάνα και η νοσηρή απόφαση του πιλότου να δώσει στο αεροπλάνο το όνομα της μητέρας του ήταν μια πτυχή που τρύπησε τη φαντασία του.

Andy McCluskey: Ο Paul Humphreys κι εγώ ήμασταν μαζί στο σχολείο και δημιουργήσαμε τους Orchestral Manoeuvres In The Dark το 1978. Ήμασταν κι οι δυο σπασίκλες -εγώ ήμουν συλλέκτης μοντέλων αεροπλάνων της Airfix κι εκείνος συλλέκτης σιδηροδρομικών γραμμών, οπότε το έντονο ενδιαφέρον μου για τα αεροπλάνα ξεκίνησε από νεαρή ηλικία. Με γοήτευαν ιδιαίτερα τα αεροπλάνα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, περισσότερο από τα σύγχρονα, γεγονός που αναπόφευκτα με οδήγησε να γράψω το «Enola Gay». Ήθελα από καιρό να γράψω ένα τραγούδι για το Enola Gay. Πολλοί άνθρωποι απλά δεν ξέρουν περί τίνος πρόκειται. Κάποιοι νόμιζαν ότι ήταν ένα κωδικοποιημένο μήνυμα ότι ήμασταν ομοφυλόφιλοι. Το «Enola Gay» είναι το αεροπλάνο που έριξε την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα και είναι το πιο διάσημο και σημαντικό βομβαρδιστικό. Αν ενδιαφέρεσαι για τα αεροπλάνα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στο τέλος θα πρέπει να φτάσεις σε αυτό που ουσιαστικά τελείωσε τον πόλεμο, το B-29 Superfortress, το Enola Gay, που έριξε την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα. Παρά το γεγονός ότι ήταν το πιο προηγμένο τεχνολογικά αεροπλάνο, δεν ήταν πραγματικά υπέροχο -ήταν βιδωμένα όλα μαζί κι ήταν και αρκετά στενόχωρο- κι ήταν ακόμα κάπως πρωτόγονο σε σύγκριση με τα σύγχρονα αεροπλάνα. Η ιδέα ότι ένα Superfortress θα μπορούσε να ρίξει μια ατομική βόμβα και να σκοτώσει τόσους πολλούς ανθρώπους, μου κίνησε το ενδιαφέρον. Έτσι είχα αποφασίσει το 1979 ότι ήθελα να γράψω ένα τραγούδι γι’ αυτό. Προφανής επιλογή για μας, πραγματικά. Δεν με ενδιέφερε η πολιτική του ή η ηθική του. Δεν είναι ένα τραγούδι κατά των πυρηνικών, ούτε ένα εγκώμιο… και σίγουρα, σύμφωνα με τους στίχους, δεν είναι καθόλου θετικό: «You should have stayed at home yesterday / This kiss will never fade away». Αλλά το θέμα προκάλεσε αναστάτωση στο συγκρότημα. Ο δικός μας μάνατζερ απείλησε μάλιστα να παραιτηθεί αν το κυκλοφορούσαμε σε single. Έψαξα το θέμα στη βιβλιοθήκη. Ποτέ δεν ξεκινάω με τους στίχους, αλλά θα κάνω κάποια έρευνα, η οποία με πηγαίνει πίσω στην εποχή που ήμουν σπασίκλας. Πριν από τις μέρες του διαδικτύου, έπρεπε να πας και να ξετρυπώσεις βιβλία από τη βιβλιοθήκη. Σαν να έκανα μία εργασία έρευνας ή διατριβή, διάβαζα βιβλία, κρατούσα σημειώσεις, έφτιαχνα λίστες με ενδιαφέροντα γεγονότα, λέξεις και σχόλια και απλώς μάζευα βασικές πληροφορίες. Έχω ακόμα ένα ντοσιέ που έχεις τις σημειώσεις μου για το Enola Gay και μπορώ να δω ότι χρησιμοποίησα μερικές από αυτές τις σημειώσεις για να βοηθηθώ στους στίχους. Δεν είναι ο τρόπος με τον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι γράφουν τραγούδια -αλλά διατύπωσα τον στίχο με μεταφορική και προκλητική γλώσσα. Σκέφτηκα ότι ο στίχος «Is mother proud of little boy today?» ήταν τρομερά έξυπνος, γιατί είχε πολλά νοήματα. Ήταν αναφορά στο γεγονός ότι το αεροπλάνο πήρε το όνομα της μητέρας του πιλότου και η βόμβα είχε το κωδικό όνομα «αγοράκι» -ενώ ρωτούσε επίσης αν μια μητέρα θα ήταν περήφανη γι’ αυτό που έκανε ο γιος της. Ήμουν διφορούμενος σχετικά μ’ αυτό: θα πετούσες ένα αεροπλάνο για να σκοτώσεις όλους αυτούς τους ανθρώπους επειδή πίστευες ότι θα έσωζες ακόμα περισσότερους; Όταν ξεκινάς να ερευνάς την ιστορία, έχει μια πολύ περίπλοκη ανθρώπινη και ηθική -κάποιοι θα έλεγαν ανήθικη- διάσταση. Το πιο παράξενο είναι ότι το Enola Gay ήταν το όνομα της μητέρας του πιλότου. Αυτός πίστευε ότι έκανε κάτι που ήταν ηθικά σωστό. Στον πόλεμο γίνονται πράγματα που είναι πέρα από την κανονική κατανόηση της ανθρωπότητας και της ηθικής. Η ιστορία του Enola Gay ήταν ένα πολύ, πολύ βαθύ θέμα και παρόλα αυτά ανησυχούσα πολύ να μην παραδώσω τους στίχους με καθαρά διδακτικό τρόπο. Ήθελα να τους κάνω λίγο πιο σκοτεινούς. Μέχρι σήμερα δεν ξέρω γιατί επέλεξα να τυλίξω τους στίχους σε αυτό που μπορεί να εκληφθεί ως προσεκτική μεταφορά, σε σημείο που κάποιοι πίστευαν ότι ήταν τραγούδι αγάπης.

Μέσα από τις στάχτες της Χιροσίμα, λοιπόν, οι OMD δημιούργησαν ένα αιχμηρό pop τραγούδι με τίτλο «Enola Gay». O Paul Humphreys και ο Andy McCluskey αγόρασαν το πρώτο τους synthesizer, ένα Korg Micro-Preset 32 πλήκτρων, από έναν κατάλογο ταχυδρομικών παραγγελιών. Πλήρωναν 7 λίρες και 76 πέννες την εβδομάδα για 36 εβδομάδες. Αυτό το Korg είναι που παίζει τη χαρακτηριστική μεταδοτική μελωδία του «Enola Gay», ίσως μία από τις πιο πιασάρικες synth μελωδίες όλων των εποχών, που έρχεται σε αντίθεση με το ζοφερό θέμα των στίχων, καθώς το τραγούδι ακούγεται σαν χαρούμενο. Ωστόσο η φωτεινότητά του είναι ειρωνική. Οι σκοτεινοί στίχοι σε συνδυασμό με μια χαρούμενη μελωδία δημιουργούν μια πραγματικά περίεργη αντιπαράθεση τρόμου και ομορφιάς. Μάλιστα χάρη στη γοητεία του, το τραγούδι ξεπερνά το υλικό του υπόλοιπου δίσκου.

Andy McCluskey (στο Electronic Sound, 30/09/2015): Η μουσική ήταν εντελώς διαισθητική. Δεν είμαι εκπαιδευμένος μουσικός, δεν μπορώ να διαβάσω ή να γράψω μουσική, οπότε όλα έγιναν με το αυτί. Κάθισα σ’ ένα όργανο στο πίσω δωμάτιο του σπιτιού της μαμάς του Paul -ο Paul ήταν σ’ ένα πρόγραμμα κατάρτισης νέων κι έπρεπε να πάει να ανακατασκευάσει μια πισίνα- και απλά κάθισα εκεί κι έπαιξα τις τέσσερις συγχορδίες με τον συνηθισμένο μου τρόπο, με τα τρία δάχτυλα. Μέχρι σήμερα δεν μπορώ να παίξω τη μελωδία σε πλήρη ταχύτητα. Όλες οι αρμονικές ήταν απλά οι νότες που μου ακούγονταν σωστά.

Paul Humphreys (συνέντευξη στην εφημερίδα The Guardian): Πάντα ένιωθα άβολα για το γεγονός ότι το «Enola Gay» ήταν ένα λαμπερό, ζωηρό pop τραγούδι για ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα, όμως ήταν τρελά πιασάρικο. Σκοπεύαμε το τραγούδι να πάει στο πρώτο μας άλμπουμ, αλλά δεν το είχαμε πετύχει. Όταν υπογράψαμε στη Virgin, μας έβαλαν με τον παραγωγό Mike Howlett, πρώην μπασίστα με τους διαστημικούς rockers Gong, και μας βοήθησε να το βελτιώσουμε. Μας πήγε σ’ αυτό το υπέροχο στούντιο, στο Ridge Farm στο Dorking, που ήταν το πρώτο μας εγχείρημα για μια σωστή ηχογράφηση. Εκείνες τις ημέρες, δεν είχες sequencers, όπου μπορείς απλά να το παρατήσεις και να το επεξεργαστείς. Όλα έπρεπε να γίνουν χειροκίνητα. Έτσι, καθώς ήμουν πολύ καλύτερος στα πλήκτρα από τον Andy εκείνη την εποχή, προγραμμάτισα τα synths και έπαιζα τα πάντα στα πλήκτρα. Η μεγάλη μας έμπνευση ήταν οι Kraftwerk, αν και δεν είχαμε την τεχνολογία να τους μιμηθούμε. Αυτό μας βοήθησε να ορίσουμε τον δικό μας ήχο. Τα περισσότερα από τα μελωδικά μέρη του «Enola Gay» ηχογραφήθηκαν σε ένα Korg Micro-Preset που αγοράστηκε από έναν κατάλογο ταχυδρομικών παραγγελιών -το φθηνότερο που θα μπορούσες να αγοράσεις. Ο Andy βρήκε πρόσφατα το master tape. Το single μπορεί ν’ ακούγεται μεγαλειώδες, αλλά όταν ακούς τα σόλο μέρη του master όλα είναι τόσο μικρά. Το 60% αυτού του ήχου πρέπει να προέρχεται από το εφέ της αντήχησης που χρησιμοποιούσαμε στο στούντιο.

Στο «Enola Gay» το ασταμάτητο πλέγμα από synthesizers και τα προγραμματισμένα beats των OMD τοποθετήθηκαν μπροστά και στο κέντρο για να δημιουργήσουν ένα κλασικό pop τραγούδι. Ωστόσο, η πτήση του «Enola Gay» είχε αναταράξεις καθώς τότε δεν ήταν όλοι θετικοί. Ο Paul Humphreys και ο Paul Collister, manager των OMD, δεν ήταν θαυμαστές του τραγουδιού. Μάλιστα ο τελευταίος, όταν άκουσε τον McCluskey να παίζει τη μελωδία στο στούντιο, περιέγραψε το τραγούδι ως «pop σκουπίδι» και απείλησε να παραιτηθεί εάν κυκλοφορούσε σε single. Εντούτοις πίστευε ότι ήταν σίγουρη επιτυχία -μια άποψη που δεν συμμεριζόταν ο drummer Malcolm Holmes.

Carol Wilson (ιδρύτρια και manager της δισκογραφικής εταιρείας DinDisc): Μου μιλούσαν για το «Enola Gay» για μήνες! Και μετά, όταν το έφεραν, το λάτρεψα! Αλλά μόνο για να με κουρδίσουν, είπαν ότι δεν ήθελαν να το κυκλοφορήσουν. Δεν μπορούσαν ποτέ ν’ αποφασίσουν μεταξύ φερεγγυότητας και εμπορικότητας… Πάντα λέγαμε ότι δεν ήξεραν αν ήθελαν να γίνουν Joy Division ή ABBA!

Κάπως έτσι, ενώ αρχικά το «Enola Gay» προοριζόταν να συμπεριληφθεί στον πρώτο δίσκο του συγκροτήματος, έμεινε τελικά απ’ έξω καθώς ένιωθαν ότι χρειαζόταν και άλλη δουλειά. Στην αρχική του ενσάρκωση, το «Enola Gay» δεν είχε τους χαρακτηριστικούς ρυθμούς του drum machine που δίνουν στο τραγούδι τη μοναδική του ταυτότητα. Στην πραγματικότητα, τα στοιχεία των drums, που προέρχονται από ένα drum machine Roland CR-78, ήταν τα τελευταία μέρη που προστέθηκαν στο τραγούδι.

Οι πρώτες εκδοχές του «Enola Gay» περιείχαν μια ελαφρώς διαφορετική εισαγωγή του drum machine μαζί με μία πιο χαλαρή ερμηνεία από τον McCluskey. Εκείνη την εποχή, την άνοιξη του 1980, το συγκρότημα είχε αρκετή αυτοπεποίθηση για το νέο τραγούδι ώστε να το εισάγει στις ζωντανές εμφανίσεις του.

Στη συνέχεια, το καλοκαίρι του 1980, οι OMD ηχογράφησαν το τραγούδι στο Ridge Farm Studio, στο Dorking της Αγγλίας, με παραγωγούς τους OMD και τον Mike Howlett. Ο Howlett είχε επισκεφτεί το συγκρότημα στο Λίβερπουλ για ν’ ακούσει μια πρώιμη ηχογράφηση και ενορχήστρωση, πριν μετακομίσει στο Ridge Farm Studio για την τελική ηχογράφηση και μίξη.

Ο Andy McCluskey αναγνώριζε τη συμβολή του Howlett στη διαμόρφωση του «Messages», όπου έκανε τα μαγικά του, ωστόσο δεν έμεινε το ίδιο ικανοποιημένος με την εξέλιξη του «Enola Gay». Μετά την ολοκλήρωση των ηχογραφήσεων στο Ridge Farm, ο Andy και ο Paul μετακόμισαν στο στούντιο Advision για να ξεκινήσουν τη μίξη μαζί με τον Mike Howlett. Η πρώτη εβδομάδα στο Advision πέρασε κάνοντας διάφορες μίξεις του «Enola Gay», αλλά καμία δεν τους άφησε όλους ικανοποιημένους. Η πίεση αυξήθηκε όταν η DinDisc ζήτησε να κυκλοφορήσει ένα single πριν ολοκληρωθεί ο δίσκος.

Μια εκδοχή βασισμένη στην αρχική ενορχήστρωση είχε δεσμευτεί για να καταγραφεί και η DinDisc είχε ξεκινήσει μάλιστα την εκτύπωση του single. Ενώ αρχικά ήταν περήφανος για το τραγούδι του, στη συνέχεια η εμπιστοσύνη του Andy κλονίστηκε και ζήτησε να πεταχτούν στα σκουπίδια οι εκτυπώσεις. Παίρνοντας χρόνο για να επανεκτιμήσει τα πράγματα, ο Howlett κατάφερε να πάρει νέα, πολύ βελτιωμένα φωνητικά από τον Andy, ενθαρρύνοντάς τον να χαλαρώσει.

Παρά τη νέα προσέγγιση, η τελική ηχογραφημένη έκδοση του «Enola Gay» στην πραγματικότητα αποτελεί συρραφή διαφόρων φωνητικών λήψεων τόσο από τις ηχογραφήσεις στο Ridge Farm Studio όσο και από ηχογραφήσεις στο Advision Studio.

Το δυνατό beat του «Enola Gay» παράγεται από έναν συνδυασμό πραγματικών drums και drum machine, με επίσης συνδυασμό του μπάσου του McCluskey και ενός μπάσου από synthesizer Roland SH09. Όπως συμβαίνει στα πρώτα singles των OMD, χαρακτηριστικό του τραγουδιού είναι ότι δεν υπάρχει ρεφρέν που να τραγουδιέται αλλά έχει ένα μελωδικό riff από synthesizer κι ένα δεύτερο που ακολουθεί τη μελωδική γραμμή του κουπλέ.

Andy McCluskey: Αν σκεφτείτε το «Electricity», το «Enola Gay», το «Souvenir», σε πολλά τραγούδια μας η μελωδία είναι το ρεφρέν. Αυτό είναι χαρακτηριστικό.

Το drum machine και η εισαγωγή του synthesizer κάνουν το τραγούδι άμεσα αναγνωρίσιμο ακόμα και πριν παιχτεί το κύριο riff. Το μεσαίο μέρος περιέχει ένα μη χαρακτηριστικό «σόλο drum» που δίνει στο τραγούδι μια επιπλέον «ώθηση» προς το φινάλε του. Αυτή ήταν και η μόνη προσθήκη του Howlett στην αρχική ενορχήστρωση.

Οι OMD δεν περίμεναν ποτέ ότι αυτό το πιασάρικο synth τραγούδι για το «ηθικό δίλημμα» της ρίψης της ατομικής βόμβας θα γινόταν επιτυχία. Όταν, όμως, έπαιξαν το παράξενο νέο τραγούδι τους στη δισκογραφική εταιρεία, τα κουστούμια της άκουσαν αμέσως τον ήχο των μετρητών…

Andy McCluskey: Η μουσική πρέπει πάντα να έρχεται πρώτη με τους Orchestral Manoeuvres In The Dark. Γράφτηκε στο σπίτι του Paul επειδή συνηθίζαμε να δουλεύουμε στο πίσω δωμάτιο. Η μητέρα του δούλευε έξι μέρες την εβδομάδα κι εκεί είχαμε χώρο. Ο πατέρας του Paul είχε πεθάνει δυστυχώς όταν ήταν μικρός και ο αδελφός του είχε πάει στο πανεπιστήμιο, οπότε είχαμε το ελεύθερο στο σπίτι του Humphreys. Αλλά έγραψα αυτό το τραγούδι μόνος μου επειδή ο Paul, για να συνεχίσει να λαμβάνει το επίδομα ανεργίας, αναγκάστηκε να κάνει κάποια κοπιαστική δουλειά στην ανοικοδόμηση των τοπικών λουτρών στο Hoylake. Η σκέψη ότι ο Paul Humphreys έπρεπε να κουβαλά το πηλοφόρι είναι ακόμα ξεκαρδιστική! Έτσι, ο Paul έλειπε και ήμουν στο σπίτι του και απλά άρχισα να γράφω τις συγχορδίες στο όργανο και τη μελωδία. Μόλις είχα αυτά τα βασικά συστατικά, τότε είχα και το σχέδιο για να γράψω το τραγούδι. Είναι ένα τυπικό γραμμικό τραγούδι των OMD, είναι οι ίδιες τέσσερις συγχορδίες σε όλη τη διάρκεια και δεν διαφοροποιείται ποτέ. Ο στίχος, η μελωδία, το μεσαίο μέρος, είναι τα ίδια. Το δουλέψαμε ως συγκρότημα και το παίζαμε τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 1980, πριν κυκλοφορήσει, όταν περιοδεύαμε με το πρώτο μας άλμπουμ. Υπάρχει μια ηχογραφημένη εκδοχή του που βρίσκεται σε μία συλλογή πριν κυκλοφορήσει επίσημα. Ένα από τα πιο εμβληματικά μέρη του τραγουδιού -το μοτίβο του drum machine στο Roland CR-78- ήταν στην πραγματικότητα το τελευταίο πράγμα που μπήκε στο κομμάτι. Ο διάσημος ήχος του drum machine δεν υπήρχε στην αρχική έκδοση. Δεν μπορώ καν να θυμηθώ γιατί αποφασίσαμε ότι θέλαμε ένα drum machine. Σκεφτήκαμε ότι ίσως ήταν λίγο βαρετό να έχουμε κανονικό σετ drums. Αγοράσαμε ένα Roland CR-78 CompuRhythm, το οποίο ήταν ένα από τα πρώτα προγραμματιζόμενα drum machines. Τα περισσότερα drum machines εκείνες τις ημέρες είχαν προεπιλογές, όπως Rock 1, Rock 2, Waltz, Bossa nova, Tango και ούτω καθεξής και απλά πατούσες τα κουμπιά και έπαιζε τον ρυθμό. Αλλά το μοτίβο του «Enola Gay» προγραμματίστηκε πλήρως από μας στο CR-78, δεν ήταν προεπιλογή, κι αυτό έγινε το υπόστρωμα για όλο το κομμάτι που βάλαμε σ’ αυτό. Τώρα θεωρείται εμβληματικό και ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του τραγουδιού. Το ηχογραφήσαμε όταν πήγαμε στο Ridge Farm Studio για να κάνουμε το δεύτερο άλμπουμ μας, «Organisation». Υπάρχουν ακουστικά drums στο τραγούδι, αλλά δεν παίχτηκαν ως ζωντανό σετ. Ο καημένος μας ο drummer, ο Malcolm Holmes, αναστατώθηκε από αυτό γιατί δεν θέλαμε τα drums να παίζουν σε κραυγαλέο rock ‘n’ roll στυλ. Επιμείναμε να βάλει κάθε τύμπανο ξεχωριστά, και δεν επιτρεπόταν κανένα κύμβαλο, κι αυτό πήρε πολύ χρόνο. Αυτό στην πραγματικότητα δημιούργησε ένα πρόβλημα, έπρεπε να προσθέσουμε κάτι στο μεγάλο γέμισμα που επανέρχεται στην τελευταία μελωδία, επειδή είχε χάσει ένα χτύπημα. Αρνηθήκαμε να επιστρέψουμε και να το φτιάξουμε γιατί χρειάστηκε πολύ χρόνος για να μπουν τα τύμπανα. Τα πάντα στο «Enola Gay» παίζονταν στο χέρι. Ήταν πριν από τους υπολογιστές και τα sequencers και πριν από τα MIDI. Όλα ακολουθούσαν το drum machine CR-78. Η μελωδία ηχογραφήθηκε σε τρία κανάλια που της δίνουν τον παχύ αρμονικό της ήχο, αλλά επειδή παίζεται όλη με το χέρι, κάθε νότα δεν προσγειώνεται ακριβώς στο ίδιο σημείο. Αυτό σημαίνει ότι έχει μια ελαφριά ασάφεια να πλανάται στο ηχόχρωμα. Χρησιμοποιήσαμε ένα Korg Micro-Preset και ένα Roland SH-09 για τις μελωδίες. Χρησιμοποιήσαμε επίσης ένα παλιό όργανο Vox Jaguar της δεκαετίας του 1960 με πολλή αντήχηση και αρμονίες για ν’ ακούγεται λιγότερο μεταλλικό. Αγοράσαμε το Korg από τον κατάλογο της μητέρας μου. Ήταν 7,36 λίρες για 36 εβδομάδες, που ήταν το μόνο που μπορούσαμε ν’ αντέξουμε οικονομικά από τα λεφτά του επιδόματος. Είναι ένα από τα πιο πρωτόγονα synthesizer που θα συναντήσετε ποτέ. Έχει μια σειρά από κουμπιά για διαφορετικούς ήχους οργάνων, αλλά δεν έχει σημασία ποιο κουμπί πατάτε, το synth πηγαίνει απλώς «ennnhhhhhhhh». Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους τα πρώιμα μέρη μας στα synthesizers είναι ηχογραφημένα σε τρία κανάλια και κατακλύζονται από αντήχηση, για να προσπαθήσουμε να κάνουμε τον ήχο ν’ ακούγεται ελαφρώς λιγότερο σαν ένα ηλεκτρονικό καζού. Σ’ εκείνο το στάδιο είχα τελειοποιήσει τους στίχους. Προφανώς υπάρχουν δύο ανταγωνιστικά επιχειρήματα. Το ένα ότι ήταν φρικτό να ρίξεις μια ατομική βόμβα που σκότωσε 250.000 ανθρώπους. Το αντεπιχείρημα είναι ότι τελείωσε τον πόλεμο και έσωσε εκατομμύρια ζωές Ιαπώνων και Αμερικανών. Ξέρω ότι ο Paul Tibbets, ο πιλότος, ήταν απολύτως σίγουρος ότι βοήθησε να τερματιστεί ο πόλεμος και να σώσει πολλές ζωές σκοτώνοντας τόσους πολλούς ανθρώπους με μια βόμβα. Οπότε ήταν πραγματικά μια διερεύνηση του ηθικού διλήμματος και της αμφιθυμίας μου για την ηθική τού να κάνεις κάτι τέτοιο. Ο ευαίσθητος τρόπος που τραγούδησα το τραγούδι βοήθησε να του δώσει δύναμη. Είμαι επίσης περήφανος για το γεγονός ότι, παρόλο που ο Paul κι εγώ είχαμε εμμονή με την τεχνολογία και τους ηλεκτρονικούς ήχους, δεν θέλαμε ποτέ να κάνουμε το χαζό «είμαστε ρομπότ», που ήταν της μόδας στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Επέλεξα να τραγουδήσω για το αεροπλάνο παρά για τον ίδιο τον βομβαρδισμό. Ήμουν πολύ περήφανος με τον εαυτό μου που έγραψα τον στίχο «Is mother proud of little boy today», γιατί έχει πολλαπλά νοήματα. Το Enola Gay ήταν το όνομα της μητέρας του Paul Tibbets. Αυτό ήταν αρκετά παράξενο, να ονομάζεις ένα αεροπλάνο με το όνομα της μητέρας σου και μετά να πας να ρίξεις μια ατομική βόμβα. Επιπλέον, η βόμβα είχε το κωδικό όνομα «Little Boy». Μελωδικά είναι πολύ δυνατό. Έ να από τα στοιχεία του είναι ότι, για τους ανθρώπους που τα αγγλικά δεν είναι η πρώτη τους γλώσσα, είναι ένα από εκείνα τα πρώιμα τραγούδια των OMD όπου δεν υπάρχει ρεφρέν που τραγουδιέται. Η μελωδία του synthesizer είναι το ρεφρέν, οπότε ακόμα και αν δεν μπορείς να μιλήσεις αγγλικά, μπορείς να την τραγουδήσεις. Είναι διεθνές, δεν χρειάζεται να ξέρεις τις λέξεις γιατί δεν υπάρχουν λέξεις. Ηχογραφήσαμε το κομμάτι με τον Mike Howlett. Ο Mike ήρθε μαζί μας επειδή ήμασταν λίγο τρακαρισμένοι τις πρώτες μέρες. Δεν ξέραμε πραγματικά τι κάναμε κι έτσι εγκατασταθήκαμε για να μας επιβραδύνει. Έκανε καλή δουλειά, παρήγαγε τρία από τα μεγαλύτερα single μας, αλλά μας επέτρεψε επίσης να το κάνουμε με τον δικό μας τρόπο. Κάναμε πράγματα με τρόπο που κανένα άλλο συγκρότημα δεν θα έκανε, εν μέρει επειδή αρνηθήκαμε ν’ ακολουθήσουμε αυτό που θεωρούσαμε κλισέ rock ‘n’ roll και εν μέρει επειδή δεν ξέραμε κάτι καλύτερο! Δεν μπήκε και είπε «Δεν το κάνεις έτσι». Αν ένας παραγωγός είχε μπει και το έκανε αυτό, πρώτον θα είχαμε πιθανώς τσακωθεί μαζί του και δεύτερον το τραγούδι δεν θα ηχούσε τόσο διαφορετικό. Ο Paul Humphreys δεν ήταν θαυμαστής του «Enola Gay», αλλά αυτό οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι ήταν το πρώτο single που κυκλοφορούσαμε χωρίς να το έχουμε γράψει κι οι δυο μας -ήμουν μόνο εγώ. Ο μάνατζέρ μας εκείνη την εποχή -ο οποίος πήρε τη δουλειά μόνο και μόνο επειδή είχε το μαγνητόφωνο που χρησιμοποιούσαμε στην σκηνή και δούλευε για τη Vision Hire οπότε είχε και βαν- απείλησε να παραιτηθεί αν το κυκλοφορούσαμε. Νόμιζε ότι ήμασταν πειραματικοί και ότι το «Enola Gay» ήταν κακόγουστη pop. Η δισκογραφική εταιρεία το δέχτηκε, πήγε στο πιεστήριο, υπήρχαν οι λευκές ετικέτες και ήταν έτοιμο να ξεκινήσει, αλλά αποφάσισα ότι δεν μου άρεσε η μίξη ή ο τρόπος που το τραγούδησα. Επέμενα να επιστρέψω στα Advision Studios στο Λονδίνο για να κόψω ξανά τα φωνητικά και να κάνω νέα μίξη. Αυτή η δεύτερη έκδοση είναι αυτή που έγινε single και κατέληξε να πουλήσει 5.000.000 αντίτυπα, κυρίως στην Ευρώπη. Πιστεύω επίσης ότι υπήρχε ένα ορισμένο στοιχείο νεαρών ανδρών και κοριτσιών που βρήκαν ελκυστικότητα στο πνευματικό του περιεχόμενο. Το τραγούδι χρησιμοποιήθηκε ακόμη και για την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012.

Το «Enola Gay» κυκλοφόρησε σε single στις 26 Σεπτεμβρίου 1980, μία εβδομάδα αργότερα απ’ ό,τι είχε αρχικά προγραμματιστεί, και είναι το μοναδικό single που βγήκε από τον δίσκο «Organisation».

Τα εξώφυλλα των εκδόσεων σε single και maxi single διαφέρουν ελαφρώς, καθώς στο single η φωτογραφία με τα σύννεφα στο ηλιοβασίλεμα είναι μεγαλύτερη και τα γράμματα είναι μαύρα σε σκούρο μπλε φόντο, ενώ στο maxi single η εικόνα είναι μικρότερη και τα γράμματα λευκά σε γκρι φόντο. Στις δε διεθνείς εκδόσεις υπάρχουν διάφορες παραλλαγές. Αν και στον δίσκο δεν γίνεται αναφορά στο ποιος σχεδίασε το εξώφυλλο, είναι γνωστό ότι σχεδιάστηκε από τον Peter Saville και τους συνεργάτες του.

Το τραγούδι δέχθηκε σε μεγάλο βαθμό θετικές κριτικές. Το περιοδικό Boston Rock έγραψε: «με το Enola Gay οι OMD ρίχνουν άλλη μια καταστροφική εκρηκτική κεφαλή στον κόσμο της κατώτερης pop… αυτοί οι τύποι έχουν πετύχει στόχο». Η εφημερίδα Canberra Times περιέγραψε το κομμάτι ως «σούπερ», με μια «υπέροχη μελωδία που κάνει ένα εντελώς μεταδοτικό τραγούδι». Το περιοδικό Record Mirror το χαρακτήρισε απεριόριστα χορευτικό και χαρούμενο, ενώ επισήμανε την αμήχανη αντιπαράθεση μεταξύ του μουσικού περιεχομένου και των σκοτεινών στίχων. Το New Musical Express είπε ότι το κομμάτι έχει «σημαντικά πλεονεκτήματα», συμπεριλαμβανομένης μιας «ένδοξης μελωδίας», αλλά εξέφρασε επιφυλάξεις για τις εμπορικές του προοπτικές, πιστεύοντας ότι δεν θα είχε τύχη στα charts και ότι θα οδηγούνταν στη λήθη. Το Smash Hits παρέλειψε να δημοσιεύσει κριτική και αντ’ αυτής αφιέρωσε μιάμιση σελίδα με μία παλιότερη φωτογραφία του συγκροτήματος και τους στίχους του τραγουδιού στο τεύχος που εκδόθηκε στις 2 Οκτωβρίου.

Οι κριτικές, λοιπόν, ήταν κυρίως θετικές αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το «Enola Gay» έγινε ευπρόσδεκτο απ’ όλους. Ορισμένοι κριτικοί αμφισβήτησαν το αντιληπτό πολιτικό μήνυμα του τραγουδιού. Εκτός από τη θεματολογία του, συνάντησε κάποιες αντιδράσεις λόγω του ότι έγινε αντιληπτό ως γκέι ύμνος. Μάλιστα το τραγούδι απαγορεύτηκε να παιχτεί στο δημοφιλές παιδικό πρόγραμμα του BBC1 «Swap Shop», όχι λόγω των γεγονότων που αναφέρονται στο κομμάτι, αλλά λόγω της παρερμηνείας ότι προωθούσε την ομοφυλοφιλία.

Andy McCluskey: Όντως το «Swap Shop» απέκλεισε το κομμάτι. Ανησυχούσαν για τη χρήση της λέξης «Gay», ότι το τραγούδι ήταν κάποιου είδους κρυφός τρόπος προσπάθειας να διαφθείρουμε τη νεολαία επειδή δεν μπορούσαν να καταλάβουν σε τι αναφέρονται οι στίχοι. Νόμιζαν ότι ήταν ένας ομοφυλοφιλικός ύμνος μεταμφιεσμένος σε pop τραγούδι, φαινομενικά για ένα αεροπλάνο ως παραπλανητικό στοιχείο. Δεν ξέρω πώς το σκέφτηκαν καθώς έχουμε πει τόσες φορές στον Τύπο για το γεγονός ότι επρόκειτο για το αεροπλάνο που έριξε την ατομική βόμβα. Παράξενο! [Υιοθετεί μια αρχετυπική παλιομοδίτικη φωνή παρουσιαστή του BBC] «Θα ήταν εντάξει αν αμφισβητεί την ηθική της ρίψης ατομικών βομβών, αλλά δεν θέλουμε τη λέξη gay στην παιδική πρωινή τηλεόραση!». Μείναμε κάγκελο που μπορούσαν να το αντιληφθούν τόσο λανθασμένα.

Το «Enola Gay» κυκλοφόρησε σε μια εποχή ισχυρών αντιπυρηνικών συναισθημάτων στη Βρετανία και αυτό, σύμφωνα με το BBC, βοήθησε το τραγούδι να γνωρίσει απρόσμενη επιτυχία καθώς βρήκε άμεση απήχηση ακριβώς στην αρχή του κύματος της synth-pop. Σ’ αυτό βοήθησε πιθανώς και η εμφάνιση των OMD στην κλασική μουσική εκπομπή «Top Of The Pops».

Παρά τις ανησυχίες του Andy McCluskey, το «Enola Gay» εξέπληξε τους πάντες. Το τραγούδι έφτασε στο No 8 του Ηνωμένου Βασιλείου και ήταν το πρώτο από τις 7 Top 10 επιτυχίες που είχε το συγκρότημα στο Ηνωμένο Βασίλειο (αντίθετα, στις Η.Π.Α. η μοναδική επιτυχία των OMD ήταν το «If You Leave», το οποίο γράφτηκε για την ταινία «Η Κουκλίτσα Με Τα Ροζ», 1986). Επίσης έγινε No 1 στην Ισπανία και την Πορτογαλία, No 2 στην Ελβετία και την Ιταλία, No 6 στη Γαλλία, No 14 στην Ιρλανδία, No 31 στη Νέα Ζηλανδία και No 47 στην Αυστραλία.

Andy McCluskey: Ένα άλλο από τα ζητήματα που αντιμετωπίσαμε εκείνη την εποχή ήταν οι άνθρωποι που έλεγαν ότι είχαμε ένα τραγούδι που αφορούσε κάτι που ήταν ειλικρινά φρικτό και παρόλα αυτά ήταν στα charts, ο κόσμος χόρευε μ’ αυτό και είχε μια χαρούμενη, λαμπερή μελωδία. Έλεγαν «Πώς μπορείς να γράψεις ένα χαρούμενο pop τραγούδι για μια τέτοια θηριωδία;». Πώς θα μπορούσα να το δικαιολογήσω; Ειλικρινά δεν μπορούσα. Η μόνη υπεράσπισή μου στο να γράψω ένα χαρούμενο pop τραγούδι για μια τόσο σκοτεινή περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας ήταν να πω ότι είναι λιγότερο παράξενο και σουρεαλιστικό από το να ρίχνεις μια ατομική βόμβα από ένα αεροπλάνο που φέρει το όνομα της μητέρας σου.

Το μουσικό βίντεο του τραγουδιού γυρίστηκε ένα απόγευμα στα στούντιο της ITN (Independent Television News) και είναι το πρώτο που έγινε σε βιντεοκασέτα και όχι σε φιλμ. Το γύρισμα κράτησε τρεις ώρες και το αποτέλεσμα δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο. Βέβαια για την εποχή του ήταν λειτουργικό, αλλά στη σημερινή εποχή φαίνεται σαν κάτι που θα έφτιαχναν κάποιοι ερασιτέχνες στο σπίτι τους ή σε κάποιο πολυκατάστημα με τμήμα Make Your Own Music Video. Το clip δείχνει το τετραμελές συγκρότημα να παίζει το τραγούδι. Ξεκινά με την εμφάνιση επιταχυνόμενων πλάνων από σύννεφα που κυλούν στον ουρανό, αντανακλώντας το εξώφυλλο του δίσκου. Στο εναρκτήριο riff εμφανίζονται τα χέρια του κιμπορντίστα να παίζουν στα πλήκτρα μέσω ψηφιακού animation και στη συνέχεια η διαφανή εικόνα του McCluskey να τραγουδά και να παίζει μπάσο. Είναι επίσης το πρώτο βίντεο στο οποίο εμφανίζεται ο κιμπορντίστας Martin Cooper, αντικαθιστώντας ουσιαστικά τον Dave Hughes.

Από το 1980, οπότε και «απογειώθηκε», το «Enola Gay» των OMD παραμένει σε πτήση στον ραδιοφωνικό αέρα, με την synth-pop φαντασμαγορία του να απλώνεται σε όλη τη Βρετανία και το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του, οι Duran Duran πυροδότησαν τη δική τους βόμβα κυκλοφορώντας το πρώτο τους single, το «Planet Earth» (1981).

Το 1998, οι David Guetta, Joachim Garraud και Sash! έκαναν κάποια remix του «Enola Gay» για τον προβλεπόμενο δεύτερο δίσκο της συλλογής «The OMD Singles». Ο δεύτερος δίσκος απορρίφθηκε και τελικά κυκλοφόρησε μόνο το remix του Sash!, όταν συμπεριλήφθηκε στο EP «The OMD Remixes». Σ’ αυτό το remix ακούγεται το ρητό του Robert Oppenheimer «Now I am become Death, the destroyer of worlds» (Τώρα έγινα ο Θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων). Το 2003, κυκλοφόρησε στη Γαλλία η έκδοση με το διπλό CD, όπου και συμπεριλήφθηκαν και τα remix που έκαναν ο David Guetta και ο Joachim Garraud.

Μια πρώιμη εκδοχή του τραγουδιού, που ηχογραφήθηκε τον Απρίλιο του 1980 με μία ελαφρώς διαφορετική ενορχήστρωση, συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ «Peel Sessions 1979-1983» (2000). Υπάρχουν στοιχεία ότι το τραγούδι παιζόταν ήδη στην πρώτη περιοδεία του συγκροτήματος, αν και βρισκόταν ακόμα στην εκκολαπτόμενη φάση του, με μια ελαφρώς διαφορετική δομή και στίχους που δεν είχαν αναπτυχθεί ακόμη πλήρως, παρόλο που σ’ αυτή την έκδοση μπορούν να αναγνωριστούν το χαρακτηριστικό riff της μελωδίας και η εισαγωγή του drum machine CR-78. Οι OMD συνέχιζαν να παίζουν ζωντανά το «Enola Gay», πριν από την κυκλοφορία του single, όταν το τραγούδι ήταν πιο κοντά στην τελική του εκδοχή, αν και εξακολουθούσαν να υπάρχουν κάποιες αξιοσημείωτες διαφορές.

https://www.youtube.com/watch?v=5R_njK2iYlw

Ζωντανές αποδόσεις του «Enola Gay» περιλαμβάνονται στα άλμπουμ και βίντεο/DVD «Live At The Theatre Royal Drury Lane» (1982), «OMD Live: Architecture & Morality & More» (2008), «Live In Berlin» (2011), «Access All Areas» (2015), «Dazzle Ships At The Museum Of Liverpool» (2015), «Live With The Royal Liverpool Philharmonic Orchestra» (2018), «Live At The Hammersmith Odeon (10/05/1983)» (2019), «Live At Sheffield City Hall (14/06/1985)» (2019), «Live At Mermaid Theatre, London (03/02/2011)» (2019), «Live At The Liverpool Empire» (2019), «Live From Your Sofa» (2020) και «Atmospheric & Greatest Hits» (2023).

Το 2020, οι OMD κυκλοφόρησαν σε έγχρωμο βινύλιο και σε περιορισμένα αντίτυπα ένα maxi single του «Enola Gay» για να γιορτάσουν τα 40 χρόνια από την αρχική κυκλοφορία του τραγουδιού, ενώ ταυτόχρονα ήταν και η 75^η επέτειος από τον βομβαρδισμό της Χιροσίμα. Το maxi single περιέχει δύο ολοκαίνουριες μίξεις του κομματιού: μία εκτεταμένη μίξη (Extended Mix) που χρησιμοποιεί το αρχικό πολυκάναλο master (ακούγεται σαν την εκδοχή των 12” ιντσών που δεν κυκλοφόρησε ποτέ, αλλά θα έπρεπε να είχε κυκλοφορήσει το 1980) και μία πιο αργή, χαλαρωτική εκδοχή (Slow Mix) που απέχει πολύ από το πρωτότυπο. Σ’ αυτή την εκδοχή ο Al Doyle των Hot Chip έκανε ένα υπέροχο, υπνωτικό remix.

Al Doyle: Το να πιάσεις στα χέρια σου την πρώτη ύλη του «Enola Gay» είναι σαν να κλέβεις σε ιερές αίθουσες. Είναι ήδη ένα τέλειο τραγούδι, οπότε αυτό είναι απλώς ένα αφιέρωμα κι ένας φόρος τιμής, που έχει ακόμα μεγαλύτερο νόημα με το γεγονός ότι φέτος είναι η 75^η επέτειος από τις ατομικές βόμβες στην Ιαπωνία.

Η pop της δεκαετίας του 1980, και ειδικά η synthpop, δέχεται έντονη κριτική και σ’ ένα μεγάλο βαθμό την αξίζει. Αλλά το «Enola Gay» είναι μια ηχηρή διάψευση της αντίληψης ότι τίποτα ουσιαστικό, όμορφο ή διαχρονικό δεν θα μπορούσε ποτέ να προέλθει από κάποιους αδύνατους Άγγλους με synthesizers, αν και το ζωντανό ρυθμικό μέρος είναι επίσης απαραίτητο για τη δύναμη του τραγουδιού.

Στη λαϊκή συνείδηση, η εμπροσθοφυλακή της synthpop της δεκαετίας του 1980 αποτελείται συνήθως από τους Human League, τους Tears For Fears και τους Depeche Mode. Σπάνια αναφέρονται οι OMD. Ωστόσο, η επιρροή τους στο είδος είναι ανυπολόγιστη: οι ανεβαστικές αλλά γεμάτες πόνο synth μελωδίες του Paul Humphreys και του Andy McCluskey και τα απαλά φωνητικά θέτουν ένα ηχητικό και θεματικό προηγούμενο που παραμένει σταθερά ανέπαφο και που βοήθησε να ανέβει η σημαία της βρετανικής electro pop σκηνής. Το «Enola Gay» είναι ίσως η πεμπτουσία της ενσάρκωσης του ήχου των OMD, ένα έπος που περνάει μέσα από δύο εναλλασσόμενα, και συχνά διασταυρούμενα, synthpop riffs, όπου το ένα δημιουργεί ένα επαναλαμβανόμενο προαίσθημα και το άλλο μια εκστατική έκρηξη αστραφτερής νοσταλγίας.

Για ηλεκτρονικό τραγούδι της δεκαετίας του 1980, το «Enola Gay» είναι πιο πολυεπίπεδο και εκλεπτυσμένο από πολλά ηλεκτρονικά τραγούδια που κυκλοφορούν σήμερα. Η παραγωγή είναι ακριβής και ο ρυθμός είναι σφιχτός, ενώ τα synthesizers και οι μελωδίες επιπλέουν γλυκά πάνω από τα κρουστά. Τα φωνητικά του Andy McCluskey ακούγονται επίσης υπέροχα και ενισχύονται από το σπουδαίο ηλεκτρονικό beat πίσω του. Ωστόσο, κάτω από αυτό το ευχάριστο τραγούδι υπάρχει η σκοτεινή αναφορά στον βομβαρδισμό της Χιροσίμα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς ο McCluskey τραγουδά «Enola Gay / You should have stayed at home yesterday / Ah-ha words can’t describe / The feeling and the way you lied». Είναι ένα από τα λίγα ηλεκτρονικά τραγούδια που έχει ένα θεματικό/πολιτικό υπόβαθρο και είναι κάπως κρίμα που ο ρυθμός υπερισχύει του μηνύματος.

Το εκπληκτικό δημιούργημα του Andy McCluskey αναφέρεται στο αεροπλάνο που έριξε την πρώτη ατομική βόμβα και μπορεί να νιώσει ο ακροατής τη ζαλιστική μελωδία θέλοντας να επιστρέψει σε μία πιο απλή και λιγότερο τρομακτική εποχή. Βέβαια ο ακροατής μπορεί εύκολα να παραλείψει το μελαγχολικό θέμα και το ίδιο εύκολα να χορέψει το «Enola Gay».

Η παγκόσμια επιτυχία του, το κατέστησε ως ένα από τα πιο ισχυρά όπλα στο οπλοστάσιο των OMD και δικαίως έχει καθιερωθεί ως ένα κλασικό παράδειγμα τελειότητας της synth-pop. Αν και δεν είναι η μεγαλύτερη επιτυχία των OMD -ακόμα και το «Locomotion» (1984) πήγε πιο ψηλά- είναι η πιο αγαπημένη τους. Ενδεχομένως επειδή συνόψιζε όλη τη διαφορετικότητα του συγκροτήματος: αναπάντεχο αλλά pop, έξυπνο, ειλικρινές, συναρπαστικό και με αυτοπεποίθηση, καθώς και μεταδοτικό και άψογα ενορχηστρωμένο. Εκτός αυτού, είναι ένα γλυκό ηλεκτρονικό κομμάτι με πολυδιάστατη υφή, καθιστώντας το ένα τραγούδι στο οποίο σχεδόν όλοι μπορούν να βρουν κάτι να απολαύσουν. Η εξωφρενική χρήση του σεναρίου της ατομικής βόμβας -ιδιαίτερα εντυπωσιακή δεδομένου του φόβου του πυρηνικού πολέμου που υπήρχε εκείνη την εποχή- προσδίδει στο φαινομενικά χαζοχαρούμενο τραγούδι έναν άμεσο φόβο και μελαγχολία και το αποτέλεσμα είναι σαγηνευτικό. Αυτό ήταν επίσης το single που τους βοήθησε να ξεπεράσουν τον σκόπελο του cult συγκροτήματος που προήλθε από τη Factory Records και να μετατραπούν σε δημιουργούν συνεχόμενων επιτυχιών. Παράλληλα, το τραγούδι εδραίωσε το όνομα Enola και τη σύνδεσή του με μία καταστροφή στο μυαλό μιας νέας γενιάς που δεν έχει ζήσει από πρώτο χέρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Andy McCluskey: Ο κόσμος δεν μπορούσε να καταλάβει πώς αυτό το παράξενο τραγούδι για ένα αεροπλάνο που ρίχνει μια βόμβα θα μπορούσε να γίνει επιτυχία, αλλά έγινε απόλυτα τεράστια επιτυχία, πουλώντας 5.000.000 αντίτυπα σε όλη την Ευρώπη. Φαίνεται γελοίο στην εποχή του X Factor και των κατασκευασμένων pop stars να μπορεί -σχεδόν τυχαία- να φτάσει ένα τραγούδι στην κορυφή των charts. Κλείνουμε ακόμα τις συναυλίες μας με το «Enola Gay», αφήνοντας την σκηνή με το drum machine να παίζει. Δεν καταλαβαίνω πραγματικά τη νοοτροπία των ανθρώπων που πιστεύουν ότι οι επιτυχίες τους γίνονται βάρος. Ποτέ δεν καταλαβαίνω τα συγκροτήματα που κουράζονται να παίζουν τη μεγαλύτερη επιτυχία τους, το τραγούδι που ήταν το κλειδί για όλη τους τη ζωή. Είναι μια ευλογία για σας, πρέπει να το τιμήσετε και όταν έχετε την ευκαιρία να το παίξετε ζωντανά θα πρέπει να του συμπεριφέρεστε με τον σεβασμό που του αξίζει και που θα το δείξει και το κοινό. Μην βγαίνετε εκεί έξω και βρίσκετε δικαιολογίες και το ανακατεύετε κάνοντας κάποια ακουστική εκδοχή του. Πηγαίνετε εκεί έξω και παίξτε το όπως το γράψατε και με τον τρόπο που υποτίθεται ότι ακούγεται. Δεν έχω καθόλου χρόνο για ανθρώπους που γκρινιάζουν ότι βαριούνται να παίζουν τις επιτυχίες τους. Είναι σαν να λες ότι βαρέθηκες το μεγαλύτερο παιδί σου. Δεν το καταλαβαίνω καθόλου. Το «Enola Gay» είναι ένα τραγούδι που ακόμα απολαμβάνω. Είμαι περήφανος που το έγραψα και ειλικρινά πιστεύω ότι ήταν ένα υπέροχο κομμάτι. Ήμουν πολύ μικρός όταν το έγραψα. Νομίζω ότι δείχνει το απόσταγμα της τέχνης της δημιουργίας τραγουδιών που ο Paul κι εγώ είχαμε αναπτύξει κι οι δυο μαζί από τότε που ήμασταν 16. Αλλά υπήρξαν φορές που αναρωτήθηκα πόσο σωστό είναι να νιώθω περήφανος που έγραψα για ένα τόσο φρικτό περιστατικό. Μερικές φορές πιάνω τον εαυτό μου στην σκηνή να παίζει το τραγούδι, με το κοινό να τρελαίνεται και να χοροπηδά πάνω-κάτω, να χειροκροτεί και να φωνάζει, και μου περνάει από το μυαλό ότι υπάρχει κάτι μάλλον περίεργο στο γεγονός ότι κλείνουμε ένα εκστατικό σετ μ’ ένα τραγούδι για κάτι τόσο φρικτό. Παραμένει, λοιπόν, μια αμφιθυμία σχετικά μ’ αυτό, που είναι επίσης μέρος της δύναμής του. Έχει ένα βάθος κι ένα σκοτάδι και μια απαίτηση να θέτεις ηθικές ερωτήσεις στον εαυτό σου. Νομίζω ότι υπάρχουν δύο είδη καλλιτεχνών στον κόσμο: οι ιδιοφυίες κι εκείνοι που τους βγαίνει ο κώλος για να κάνουν μια καλή δουλειά. Σίγουρα ανήκω στην τελευταία κατηγορία. Σήμερα, λοιπόν, αν δουλεύω πάνω σε κάτι και κολλήσω λίγο, δεν σκέφτομαι «Είμαι ο τύπος που έγραψε το Enola Gay, θα μπορέσω να το ξεπεράσω», σκέφτομαι «Έγραψα το Enola Gay μετά από ώρες και ώρες γ*** δουλειάς και αν δουλέψω ξανά πολύ σκληρά, ίσως να είμαι σε θέση να κάνω αυτό το νέο τραγούδι έτσι που να μ’ αφήσει ικανοποιημένο».

Το BBC περιέγραψε το «Enola Gay» ως «επιτυχία μεγάλης διάρκειας». Το κομμάτι, όμως, συνεχίζει να συνδέεται με την ΛΟΑΤΚΙ κουλτούρα. Το 2020, το Rolling Stone περιέγραψε το τραγούδι ως «ηλεκτροπαλμικό μελόδραμα πίστας που αφορά τόσο στην εκδήλωση των σεξουαλικών προτιμήσεων όσο και στην πυρηνική καταστροφή». Οι OMD, έχοντας επίγνωση της αντιληπτής σύνδεσης του τραγουδιού με την ομοφυλοφιλία, έχουν αγκαλιάσει τους θαυμαστές τους στην ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα.

Το «Enola Gay» ακούγεται στις ταινίες «Urgh! A Music War» (1982, από ζωντανή εμφάνιση στο Guildhall του Portsmouth στις 19 Σεπτεμβρίου 1980), «Ex Machina» (2014) και «Μεγάλωσε Αν Τολμάς» (Rock ‘n Roll, 2017), ενώ ακούστηκε και στην τηλεοπτική σειρά «It’s A Sin» (2021), η οποία επικεντρώνεται σε μια παρέα ομοφυλόφιλων ανδρών που ζουν κατά τη διάρκεια της κρίσης HIV/AIDS στο Ηνωμένο Βασίλειο (εδώ είναι προφανές ότι ένας νεαρός ομοφυλόφιλος ή αμφιφυλόφιλος μπορεί να δώσει διαφορετικό νόημα σε έναν στίχο σχετικά με τη ρίψη πυρηνικής βόμβας που εν προκειμένω συσχετίζεται με την αποκάλυψη της σεξουαλικής του ταυτότητας στην οικογένειά του). Το τραγούδι χρησιμοποιήθηκε, επίσης, στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012 στο Λονδίνο. Στα μέσα της δεκαετίας του 2010, έγινε ύμνος των οπαδών της ποδοσφαιρικής ομάδας Celtic με τους στίχους να περιστρέφονται γύρω από τον ποδοσφαιριστή Stuart Armstrong. Επιπλέον, είναι δημοφιλές στους οπαδούς της αγγλικής ποδοσφαιρικής ομάδας Burnley.

Αναφορά στο συγκεκριμένο τραγούδι περιλαμβάνεται στα βιβλία «Orchestral Manoeuvres In The Dark» (1982) του Mike West, «Orchestral Manoeuvres In The Dark: An Official Biography» (1987) των Johnny Waller και Mike Humphreys, «OMD – Pretending To See The Future» (2019) των Andy McCluskey και Richard Houghton και «Who Dares Win – Britain, 1979-1982» (2019) του Dominic Sandbrook. Ο Adam Brent Houghtaling στο βιβλίο «This Will End In Tears: The Miserabilist Guide To Music» (2012) αναφέρει ότι οι OMD μετέτρεψαν τις στοιχειωμένες σκιές, που άφησαν πίσω τους τα καμένα θύματα των πρώτων ατομικών βομβών, στη synthpop επιτυχία «Enola Gay», που φαντάζεται ένα αιώνιο φιλί που «δεν θα εξαφανιστεί ποτέ».

Το «Enola Gay» έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα καλύτερα τραγούδια της εποχής και του είδους του και, μαζί με το «If You Leave» (1986), θεωρείται ως χαρακτηριστικό τραγούδι των OMD. Είναι, επίσης, δημοφιλές στους λάτρεις των οικιακών υπολογιστών, καθώς χρησιμοποιείται σε επιδείξεις, όπως του Swinth (Commodore 64). Επιπλέον, οι hackers απολαμβάνουν το τραγούδι αυτό, το οποίο μπορεί να βρεθεί ως μουσική υπόκρουση σε πολλές επιδείξεις τους.

Οι αναγνώστες του New Musical Express, του Record Mirror και του Smash Hits ψήφισαν το «Enola Gay» ως ένα από τα 10 καλύτερα singles του 1980. Ο αμερικανικός ραδιοφωνικός σταθμός WXPN 88.5 το κατέταξε στο No 508 των 885 καλύτερων τραγουδιών όλων των εποχών. Το New Musical Express το κατέταξε στο No 96 των 100 καλύτερων τραγουδιών της δεκαετίας του 1980, το Classic Pop στο No 15 των 100 καλύτερων singles της δεκαετίας του 1980, το Pop Matters στα 100 καλύτερα εναλλακτικά singles της δεκαετίας του 1980, το Music Radar στο No 13 των 40 καλύτερων synth κομματιών όλων των εποχών και το Smooth Radio στο No 21 των 25 καλύτερων synthpop τραγουδιών της δεκαετίας του 1980.

Το 1981, σε συνέντευξή τους στο BBC Radio 1, οι Godley & Crème ανέφεραν το «Enola Gay» και το «Souvenir» των OMD ως δύο από τα αγαπημένα τους singles. Ο Howard Jones και η Toyah Willcox το συμπεριέλαβαν στους αγαπημένους τους δίσκους της δεκαετίας του 1980. Μάλιστα ήταν το μοναδικό τραγούδι άλλου καλλιτέχνη που τραγουδούσε ο Howard Jones στις συναυλίες του.

Howard Jones: Συμφωνώ απόλυτα με το γεγονός ότι πραγματικά δεν θέλουμε καθόλου να έχουμε πυρηνικά όπλα στον πλανήτη. Ούτε ένα, ούτε καν. Είναι το πιο κακό πράγμα που έχουμε δημιουργήσει ποτέ. Το τραγούδι, πολύ-πολύ διακριτικά, είναι ένα αντιπολεμικό τραγούδι. Είναι φανταστικό. Πάντα μου άρεσαν οι άνθρωποι που δούλευαν με synths και drum machines. Συνήθιζα να τραγουδώ το «Enola Gay» στην παράστασή μου όταν ξεκινούσα, γιατί μου άρεσε η απλότητά του και η ηλεκτρονικότητά του.

Το κομμάτι επαίνεσε επίσης ο Al Doyle των Hot Chip, ο Rudi Esch των Die Krupps και ο Moby, ο οποίος το αποκάλεσε «θαυμάσιο τραγούδι που αγαπούσε εδώ και δεκαετίες». Ο μπασίστας των No Doubt, Tony Kanal, επισήμανε ότι αυτός και η τραγουδίστρια Gwen Stefani επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από το κομμάτι.

Άλλες εκτελέσεις:

Electro Phonique (1983, στον δίσκο «Danse Electronique»).
Ed Starink (1989, στον δίσκο «Synthesizer Greatest Volume 3»).
Copernico (1992, ως sample στο τραγούδι «Good Morning»).
S.O.S.Y.A. (1993, στο άλμπουμ «Techno ‘80»).
Micromachines (1994, στο άλμπουμ «Si No Son Micromachines, No Son Los Autenticos»).
Big Dance (1995, ως sample στο τραγούδι «Gaz, Gaz»).
DJ Demand (1995, ως sample στο τραγούδι «Jump’ In Pump’ In»).
Eläkeläiset (1995, ως «Päätön Humppa» στο άλμπουμ «Humpan Kuninkaan Hovissa»).
Moon Bass (1995, ως sample στο τραγούδι «Rollin’ To Roll»).
Z-Rawks (1996, σε single).
Longhorn (Ιανουάριος 1997, ορχηστρική εκτέλεση στο άλμπουμ «Reinventing The 80’s – A Trance Tribute To The 80’s Volume 1»).
DJ Stompy (1997, ως sample στο τραγούδι «Magic Moments»).
Flat Stanley (1997, στη συλλογή «Orchestral Interpretations In The Dark»).
The Treble Spankers (1997, ορχηστρική εκτέλεση με surf κιθάρα σε single).
Tomba Vira (2000, ως sample στο τραγούδι «The Sound Of: Oh Yeah»).
The Faint (2001, στο άλμπουμ «Messages – Modern Synthpop Artists Cover Orchestral Manoeuvres In The Dark»).
KBO! (2001, στο άλμπουμ «Menjajte Stanicu»).
Bad Boyz DJ Team (2003, ως sample στο τραγούδι «Enola»).
Mind-R (2003, σε single).
Hotel Saint George (2004, ως sample στο τραγούδι «Looking 4 A Good Time»).
Pulsedriver (2005, ως sample στο τραγούδι «Samplitude»).
The Sexmachines (Οκτώβριος 2006, στο άλμπουμ «Fight Like Cats And Dogs»).
Digital Air feat. T. Blank (Απρίλιος 2007, ως «Enola Gay 2007» σε single).
Jose Galisteo (Ιούνιος 2007, στο άλμπουμ «Remember»).
Scooter (Νοέμβριος 2007, στο άλμπουμ «Jumping All Over The World»).
The Mocks (Ιανουάριος 2009, στο άλμπουμ «Rewind 2.0 – Your Time Travel Agency»).
Dutch Trance Force (Μάρτιος 2009, στη συλλογή «80’s Club Hits Reloaded Vol. 3»).
Nouvelle Vague (Ιούλιος 2010, πειστική και χαμηλών τόνων ελαφριά εκδοχή στο άλμπουμ «Best Of Nouvelle Vague». Τα χαρακτηριστικά ψιθυριστά φωνητικά συμπληρώνονται από απαλές απογειώσεις και προσγειώσεις αεροπλάνων).
The Hit Co. (Οκτώβριος 2010, στο άλμπουμ «The Ultimate Synth Pop Collection»).
Empatic (2010, death metal εκτέλεση στο άλμπουμ «Gods Of Thousand Souls»).
Hispanico Latino feat. Giorgio Piaser (2010, στη συλλογή «Explosion Latina Summer 2010 Vol. 1»).
New Fresh (2010, σε single).
The Hillbilly Moon Explosion (Απρίλιος 2011, ενδιαφέρουσα εκτέλεση στο άλμπουμ «Buy, Beg Or Steal». Η τραγουδίστρια Emanuela Hutter μπορεί να θυμίζει την Belinda Carlisle ή την Debbie Harry. Και είναι η σερφ κιθάρα του Duncan James -και όχι το «Crocodile Rock» πιάνο- που αντικαθιστά τη μελωδία του keyboard του πρωτότυπου).
Cardova (2011, soul εκτέλεση σε single, μακριά από την πρωτότυπη και εντελώς διασκεδαστική).
Radiottanta (2011, στο άλμπουμ «Ten Years Live – Vol. 1»).
Berk & The Virtual Band (Οκτώβριος 2012, στο άλμπουμ «Jazz Chill Vol. 4»).
Fabrizio (2012, ως «Sjo En Sje» στο άλμπουμ «Extra Kies»).
The Skamonics (2012, κάπως αργή ska εκτέλεση).
Outloud (Μάιος 2014, στο άλμπουμ «Let’s Get Serious». Στο γρήγορο αυτό κομμάτι, ο βασικός κιθαρίστας/κιμπορντίστας/παραγωγός Bob Katsionis δείχνει γιατί ευσταθούν οι πρώτες συγκρίσεις των Ελληνοαμερικανών hard rockers με τους Riot και τους Skid Row).
Nothing (2014, στο άλμπουμ «Ex Nihilo»).
The Moon Loungers (Σεπτέμβριος 2015, καλοδουλεμένη και γλυκιά ακουστική εκτέλεση στο άλμπουμ «Acoustic 80s». Η αλληλεπίδραση κιθάρας και ερμηνείας είναι επαγγελματική και η εμφάνιση του συγκροτήματος ενισχύεται με βίντεο καλής παραγωγής).
Music Legends (2015, στο άλμπουμ «The Best 8 Bit From The Past»).
Nebesmrtnici (2015, ορχηστρική εκτέλεση με γιουκαλίλι).
Jim Armstrong (Νοέμβριος 2016, στο EP «A Touch Of OMD»).
Gravity Noir (2016, στο άλμπουμ «The Early Years»).
Pedropiedra & Sebastián Silva (2016, ως sample στο τραγούδι «Era Tu Vida»).
Steve Bale (2017, στο άλμπουμ «New Wave 80s 90s»).
The Cat And Owl (2017, στο άλμπουμ «80’s Electro Synth Pop Lullabies»).
Midnite String Quartet (2017, στο άλμπουμ «New Wave Heartstrings V2»).
Scratch Massive (2017, ως sample στο τραγούδι «Junior»).
DJ Wielki Huj (2018, ως sample στο τραγούδι «Radlery»).
Star Inc. (2018, στο άλμπουμ «Electric Sound Of New Wave»).
Thievery Corporation (2018, ως sample στο τραγούδι «Voyage Libre»).
The Hood Internet (2019, ως sample στο «1980»).
Partenaire Particulier (2019, στο άλμπουμ «New Wave 80’s»).
Cartoon Violence (2021, στο άλμπουμ «Viva! Songs Of Freedom»).
Go Fret (2021, στο άλμπουμ «80’s Instrumental Guitar Covers»).
Twinkle Twinkle Little Rock Star (2022, στο άλμπουμ «Lullaby Versions Of Orchestral Manoeuvres In The Dark»).