Νέος κορωναϊος : Επαγρύπνηση με ψυχραιμία

Στο τέλος Δεκεμβρίου του 2019, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ενημερώθηκε για εμφάνιση επιδημίας πνευμονίας άγνωστης αιτιολογίας στην πόλη Wuhan (πρωτεύουσα της επαρχίας Hubei) στην Κίνα. Τα περισσότερα κρούσματα είχαν επιδημιολογική συσχέτιση με μία ψαραγορά της πόλης, όπου εκτός από θαλασσινά, πωλούνται πολλά είδη ζωντανών ζώων (κοτόπουλα, τρωκτικά και διάφορα άγρια ζώα).

Στις 7 Ιανουαρίου οι κινεζικές αρχές επιβεβαίωσαν την απομόνωση ενός νέου κορωναϊού από τα κλινικά δείγματα των ασθενών, ο οποίος αναγνωρίστηκε ως το παθογόνο αίτιο της συρροής των κρουσμάτων. Στον νέο αυτό ιό δόθηκε προσωρινά η ονομασία 2019-novel Coronavirus, επειδή εντοπίστηκε πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2019, και ήταν ένας νέος ιός γιατί δεν είχε εμφανιστεί άλλη φορά σε ανθρώπινο πληθυσμό. Στις 11 Φεβρουαρίου 2020 ο ΠΟΥ ονόμασε το νέο ιό CoViD-19 (CoronaVirus Disease 2019).

Οι κορωνοϊοί έχουν πάρει το όνομά τους από τις ακίδες γλυκοπρωτεΐνης που σαν κορώνα περιβάλλουν την επιφάνεια του ιού και χρησιμεύουν για την προσκόλλησή τους στους ιστούς και την είσοδό τους μέσα στα κύτταρα. Οι ανθρώπινοι κορωνοϊοί (Human Corona-Virus – HCoVs) για πολλά χρόνια θεωρούνταν ως αβλαβή, όχι σημαντικά παθογόνα για τον άνθρωπο που προκαλούσαν το «κοινό κρυολόγημα» σε κατά τα άλλα υγιή άτομα.

Όμως κατά τον 21^ο αιώνα εμφανίστηκαν και άλλοι δύο νέο τύποι κορωνοϊού με υψηλή παθογονικότητα. Ο πρώτος εμφανίστηκε το 2002 με ξενιστή τις νυχτερίδες και προκάλεσε το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS-CoV). Ξεκίνησε από την επαρχία Guandong της Κίνας, αλλά προκάλεσε παγκόσμια εγρήγορση αφού μεταδόθηκε σε περισσότερες από 25 χώρες. Η επιδημία SARS-CoV τελείωσε μετά από 2 περίπου χρόνια, με τη λήψη κλασικών μέτρων Δημόσιας Υγείας και έχοντας προκαλέσει 8.098 κρούσματα και 774 θανάτους. Το κόστος αντιμετώπισης του SARS-CoV ανήλθε παγκόσμια στα 30-100 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο δεύτερος νέος κορωνοϊός εμφανίστηκε το 2012 αρχικά στη Μέση Ανατολή και προκάλεσε οξύ αναπνευστικό σύνδρομο γνωστό ως MERS-CoV (Middle East Coronavirus). Ο φυσικός ξενιστής του MERS-CoV φαίνεται ότι είναι επίσης οι νυχτερίδες, αλλά η μετάδοση στον άνθρωπο αποδίδεται σε ενδιάμεσο ξενιστή, που είναι η καμήλα. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2019 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είχε καταγράψει 2.494 περιστατικά MERS-CoV και 858 θανάτους κυρίως στη Σαουδική Αραβία. Και οι δύο αυτοί νέοι κορωνοϊοί προήλθαν από το ζωικό περιβάλλον και προκάλεσαν επιδημία σε παγκόσμιο επίπεδο με ανησυχητική νοσηρότητα και θνητότητα.

Η πρόσφατη γονιδιακή ανάλυση του CoViD-19 έδειξε ότι, μολονότι ανήκει στην ίδια οικογένεια, διαφέρει γενετικά και επιδημιολογικά από τους άλλους δύο κοροναϊούς. Θεωρείται όμως βέβαιο πως και οι τρεις αυτοί «νέοι» ιοί διαφοροποιήθηκαν από κοροναϊούς που πλήττουν τις νυχτερίδες, κυρίως ένα είδος ασιατικής νυχτερίδας που ζει στην Κίνα. Για όλους τους κορωνοϊούς μελετώνται και διάφοροι ενδιάμεσοι ξενιστές όπως ζώα περι-οικιακά που «διευκολύνουν» την αναδιάταξη (recombination) και μεταλλαγή του ιού, προκαλώντας γενετική διαφοροποίηση. Θεωρείται ότι η επιφανειακή γλυκοπρωτεΐνη του ιού με το σχήμα της ακίδας (spike) είναι απαραίτητη για την προσέλκυση του ιού από τα κύτταρα υποδοχής του ξενιστή. Μετάλλαξη στο γονίδιο της πρωτεΐνης αυτής ευθύνεται για την ικανότητα που απέκτησε ο ιός να υπερπηδήσει το τείχος των «ειδών» και να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, προκαλώντας το φόβο μιας πανδημίας.

Τι πρέπει να ξέρουμε

Ο νέος κορωνοϊός CoViD-19 μεταδίδεται πολύ εύκολα από άνθρωπο σε άνθρωπο με την αναπνευστική οδό (μεγάλα σταγονίδια βήχα, φτέρνισμα, άμεση επαφή με μολυσμένες εκκρίσεις του αναπνευστικού). Η λοίμωξη ξεκινά με ήπια συμπτώματα κοινού κρυολογήματος (βήχα, μυαλγίες, κόπωση) και εξελίσσεται με υψηλό πυρετό, αναπνευστική δυσχέρεια και δύσπνοια. Σε ηλικιωμένα άτομα η λοίμωξη είναι βαρύτερη. Ο μέσος χρόνος επώασης είναι περίπου 5-7 ημέρες και ο ανώτερος 14 ημέρες. Η μετάδοση του ιού γίνεται κυρίως κατά τη διάρκεια των συμπτωμάτων. Υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορεί να μεταδίδεται και κατά τη διάρκεια του χρόνου επωάσεως, πριν δηλαδή εμφανιστούν τα συμπτώματα, γεγονός που δυσχεραίνει την αποτελεσματικότητα ελέγχου της διασποράς. Η μετάδοση αφορά κυρίως σε άτομα που έχουν στενή επαφή, όπως μέλη της ίδιας οικογένειας, σε συνωστισμό, εργαζόμενους σε υγειονομικές μονάδες. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για αερογενή μετάδοση με μικρά σωματίδια αέρα σε μεγάλες αποστάσεις. Η απόσταση για τη μετάδοση είναι περίπου 1,5με 2 μέτρα, όσο μακριά δηλαδή μπορεί να φτάσουν μεγάλα σωματίδια με τον βήχα ή το φτέρνισμα. Μετάδοση γίνεται και με τα χέρια που ίσως έχουν μολυνθεί με άμεση ή έμμεση επαφή από εκκρίσεις ή μολυσμένες επιφάνειες εφόσον δεν λαμβάνονται σωστές προφυλάξεις. Ο ιός έχει ήδη ανιχνευθεί στα κόπρανα και η μετάδοση μπορεί να γίνει και από τη γαστρεντερική οδό, όπως συμβαίνει και με τους άλλους κοροναϊούς. Δεν είναι γνωστό ακόμα πόσο χρόνο μπορεί να επιβιώσει ο CoViD-19 σε επιφάνειες. Γι’ αυτό και ένα βασικό μέτρο προφύλαξης και αποφυγής της λοίμωξης είναι η χρήση προφυλακτικής μάσκας, σωστό πλύσιμο των χεριών και τήρηση των βασικών κανόνων υγιεινής.

Η μολυσματικότητα του ιού είναι σχετικά χαμηλή και υπολογίζεται σε 2,2 άτομα, δηλαδή ένα άτομο μπορεί να μεταδώσει τη νόσο σε 2,2 άλλα άτομα. Η θνητότητα του ιού (πόσοι από αυτούς που νόσησαν χάνουν τη ζωή τους) μέχρι στιγμής είναι της τάξεως του 2-4% ενώ πολύ μεγαλύτερη ήταν του SARS (9,5%) και του MERS (34,5%). Ο εργαστηριακός έλεγχος για την ανίχνευση του ιού γίνεται με μοριακές τεχνικές.

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τον CoViD-19. Χρησιμοποιούνται τα υπάρχοντα αντιϊικά φάρμακα (Lopinavir, Ritonavir που χρησιμοποιούνται για τον HIV) και Interferon. Η θεραπεία είναι κυρίως υποστηρικτική και γίνεται σε εξειδικευμένα κέντρα με συνθήκες νοσηλείας κατάλληλες για την αποφυγή διασποράς της λοίμωξης. Η παρασκευή εμβολίου προς το παρόν δεν έχει δώσει τελικό αποτέλεσμα. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι είναι σε σωστό δρόμο και μία σειρά μελετών βρίσκεται σε στάδιο κλινικών δοκιμών.

Εν τω μεταξύ, ο ιός CoViD-19 εξαπλώνεται ταχύτατα.

Με αυτά τα δεδομένα, η Παγκόσμια Κοινότητα έχει σημάνει συναγερμό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, οι αμερικανικοί και ευρωπαϊκοί αρμόδιοι φορείς (CDC, ECDC) και οι υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας όλων των κρατών έχουν τεθεί σε ετοιμότητα για τον περιορισμό κατά το δυνατόν του ιού, προτείνοντας συγχρόνως τα κατάλληλα μέτρα προφύλαξης. Η Κίνα έχει επιβάλει «καραντίνα», γεγονός που δεν έχει ξανασυμβεί σε τέτοια έκταση, με πολύ αυστηρά μέτρα για την επιτήρησή της. Αρκετά κρουαζιερόπλοια εφαρμόζουν καραντίνα 14 ημερών (όσο είναι ο ακραίος χρόνος επώασης). Ορισμένα κράτη έχουν επιβάλει έλεγχο των επιβατών στις πύλες εισόδου της χώρας τους και δίδονται οδηγίες προφύλαξης για πρόληψη δευτερογενούς μετάδοσης.

Ο CoViD-19 έχει προκαλέσει πολλές επιπτώσεις στην οικονομική και κοινωνική ζωή του πληθυσμού παγκοσμίως. Ο ΠΟΥ έχει εκτιμήσει ότι χρειάζονται 615 εκατομμύρια δολάρια για την αντιμετώπιση του νέου ιού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Το βάρος γενικά πρέπει να δοθεί στην εκστρατεία για ουσιαστική ενημέρωση του πληθυσμού για τα ατομικά μέτρα προφύλαξης, στην ψυχραιμία και στη θετική συμπεριφορά του πληθυσμού στις οδηγίες των Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας. Τα τηλεοπτικά μηνύματα δεν αρκούν, χρειάζεται ζωντανή ενημέρωση. Μέσα όμως από όλη την εξέλιξη των νέων μικροοργανισμών που συστηματικά εμφανίζονται τον τελευταίο αιώνα, αναδεικνύεται η μεγάλη σημασία της κλιματικής αλλαγής και της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ο πληθυσμός αναπτύσσεται ραγδαία, το φαγητό γίνεται λιγότερο, η καταστροφή των δασών επιτρέπει στα άγρια ζώα του δάσους να πλησιάζουν τον άνθρωπο. Το μικροβίωμα των ζώων υφίσταται μεταλλάξεις για να αντισταθεί στο ανθρώπινο είδος. Η ισορροπία του σύμπαντος μπορεί να περιορίσει τις μεταβολές που έρχονται.

Πώς θα προστατευθούμε

Τα μέτρα προφύλαξης, δεν είναι άλλα από τους βασικούς κανόνες προφύλαξης της Δημόσιας Υγείας, οι οποίοι ισχύουν για όλες τις ανάλογες περιπτώσεις:

Α) Αποφυγή συνωστισμού και επαφής με ασθενείς που έχουν συμπτώματα λοίμωξης του αναπνευστικού (π.χ. φτέρνισμα, βήχας κ.ά.)

Β) Αποφυγή χειραψίας και επαφής των χεριών με το στόμα, τη μύτη, τα μάτια

Γ) Κάλυψη του στόματος και της μύτης με χαρτομάντιλο κατά τη διάρκεια του βήχα ή του φτερνίσματος. Άμεση απόρριψη του χαρτομάντιλου μετά τη χρήση και άμεσο πλύσιμο των χεριών. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει χαρτομάντιλο το φτέρνισμα/βήχας πρέπει να γίνει στο μανίκι, ώστε τα σωματίδια να μην κυκλοφορήσουν στο περιβάλλον

Δ) Σχολαστικό πλύσιμο (όχι ξέπλυμα) των χεριών με νερό και σαπούνι για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα, στέγνωμα με αέρα ή καθαρή πετσέτα/χαρτοπετσέτα ή επάλειψη των χεριών με αντισηπτικό αλκοολούχο διάλυμα.

Ε) Χρήση μάσκας μιας χρήσεως και σωστή εφαρμογή της στο στόμα και τη μύτη

Στ) Χρήση γαντιών μιας χρήσεως σε περίπτωση περιποίησης ασθενών, αιμοληψιών, ιατρικών πράξεων, καθαρισμού επιφανειών, διαχείρισης μολυσματικών ουσιών και απόρριψή τους αμέσως μετά την εκτέλεση της εργασίας

 Καθηγήτρια Τζ. Κουρέα – Κρεµαστινού, MD
Eπιστηµονική Υπεύθυνη Bιοπαθολογικού 
Eργαστηρίου Οµίλου ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ

About Post Author

Στάθης Παπούλιας

Δημοσιογράφος

See author's posts