του Λεόντιου Πετμεζά

Η ενδιαφέρουσα έκθεση «Οιδίπους- Εικόνες μετά την τύφλωση, τριλογία 2008-2025», με επιτεύγματα γραφής που υπογράφει ο εικαστικός καλλιτέχνης Γιάννης Τζερμιάς στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα, Ηρακλειδών 66 & Θεσσαλονίκης στο Θησείο διαρκεί από τις 6 ως τις 31 Νοεμβρίου 2025.

Η τέχνη του δημιουργού γράφει μια ιστορία της μυθολογίας με επιλογή για το χρόνο και το πέρασμά της υπόθεσης του . Πρόκειται για αποσπασματικές εικόνες που αναπτύσσονται ταυτόχρονα και ενιαία ενώ παράλληλα λειτουργούν σαν ανοιχτό βιβλίο για τους θεατές .Ο ειρμός των εκθεμάτων είναι διεισδυτικός . Εστιάζει στην απόδοση της λεπτομέρειας με εκφάνσεις που αποδίδουν την φύση του αντικειμένου. Με φορμαλιστική ένταση το δομικό υλικό έχει εγχαραχθεί στην θέση του συμβόλου με μηνύματα και εφορμήσεις. Με την κλίμακα που παρατίθεται το κύριο στοιχείο εκποίησης αποθανατίζεται σε ιδιάζουσες καταθέσεις με ανοδική πορεία που σηματοδοτούν την ουσία και την εμπλοκή .Η καταγραφή φέρει τον νόστο του παρελθόντος και συγχρόνως του προσδίδει ιδιαίτερο κύρος . Η διύλιση μέσω της διαδικασίας αυτής αποκαλύπτει την αμεσότητα στην διάθεση της επικοινωνίας που αντιστοιχεί σε μοναδικά σημεία . Στην περιδιάβαση των ευφάνταστων θέσεων οι ενότητες σχηματοποιημένα αναφέρονται σε τόπους δράσης. Οι μικτές τεχνοτροπίες με αλληλουχία υιοθετούν μια μελέτη με έμφαση στην χροιά του χρώματος και φυσικά του σχήματος . Η δόμηση τους επικρατεί απέναντι στην ανάδειξη που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ουσιαστική υπόσταση και μεταφέρει αισθητικές λύσεις στην διαδρομή της συγκεκριμένης περιήγησης.

Στο επίκεντρο των εκθεμάτων βρίσκεται ο Οιδίποδας, μια μορφή αρχέτυπο της ανθρώπινης τραγωδίας, την οποία ο καλλιτέχνης επανεγγράφει μέσα από μια εσωτερική, προσωπική μα και πανανθρώπινη οπτική. Στη ζωγραφική του Τζερμιά, το φως δεν σώζει αλλά καίει, το αίμα, η στάχτη και το χρυσό μετατρέπονται σε σύμβολα γνώσης και ύβρεως. Ο θεατής δεν παρακολουθεί την τραγωδία ως αναπαράσταση αλλά τη βιώνει ως εσωτερικό γεγονός, σε έναν κόσμο όπου η αλήθεια πληρώνεται με το ίδιο το φως των ματιών.Λίγο αργότερα, το ταξίδι συνεχίζεται στο Κέντρο Τεχνών Μετς με την έκθεση «Το δαχτυλίδι στον βάλτο με τα νούφαρα», που εγκαινιάζεται στις 20 Νοεμβρίου 2025.

Οι δύο εκθέσεις που έχουν επιμεληθεί από την Νιόβη Κρητικού, δημιουργούν ένα μονοπάτι σύνδεσης, από το τραγικό στο παραμυθητικό, από τον Οιδίποδα ως το δαχτυλίδι, από την τύφλωση στη γνώση και από τη μοίρα στην επιθυμία. Ένα ενιαίο εικαστικό σύμπαν, όπου το φως και το σκοτάδι, η ύλη και το πνεύμα, η μνήμη και η αποκάλυψη συνομιλούν αδιάκοπα. Δύο εμβληματικές εκθέσεις με στόχο να δημιουργήσουν ένα σύγχρονο και ζωτικό διάλογο που ταξιδεύει. Ο μύθος του Οιδίποδα και ο τρόπος που τον επανεγγράφει ο Γιάννης Τζερμιάς, αποτελεί έναν κομβικό σταθμό στην εικαστική έκφραση του ίδιου, εισάγοντας εδώ αλλά και στις προηγούμενες τραγωδίες που έχει ασχοληθεί (Αγαμέμνων, Μήδεια, Αίας, Φιλοκτήτης, Βάκχες), στοιχεία αυτοβιογραφικά. Δεν είναι απλώς μια σκιά από παρελθόντα χρόνο, αλλά μια ανοιχτή πληγή της ανθρώπινης μοίρας. Από το βρέφος που παραδίδεται στον βοσκό, δεμένο στα πόδια, ως τον τυφλωμένο βασιλιά που στέκει απέναντι στην αλήθεια του, η διαδρομή ξετυλίγεται σαν αργόσυρτη πομπή προς το αναπόφευκτο. Στις εικόνες του καλλιτέχνη, το αίμα και η στάχτη γίνονται χρώματα, το φως δεν σώζει αλλά καίει. Ο θεατής βλέπει την τραγωδία όχι σαν αναπαράσταση αλλά σαν μια εσωτερική εμπειρία που τον διαπερνά. Μετά την αυτοτύφλωση, ο Τζερμιάς επανέρχεται για να ολοκληρώσει τον μύθο, χαρίζοντάς του μια μυσταγωγική διάσταση στον ήρωα. Το τοπίο μοιάζει να βυθίζεται σε πίσσα πυκνή και θερμή∙ μια ατμόσφαιρα ασφυκτική, όπου οι σκηνές του δρόμου, του φόνου, του αινίγματος, του έρωτα, της μαντείας και της τύφλωσης συνθέτουν την εισαγωγή της εικαστικής αφήγησης.Ο βοσκός – βώτωρ, πρώτος μάρτυρας και φορέας του άγους, έχει σημαίνουσα θέση στην εικαστική του αποτύπωση καθώς δεν φέρει απλώς το βρέφος αλλά ολόκληρο το βάρος της αφήγησης. Με έμφαση σε αυτόν, εκτυλίσσονται τα παραμύθια του και παίρνουν μορφή σκοτεινών αλληγοριών: τα πόδια του κρεμασμένου Οιδίποδα, το πορτραίτο της αίγας Αμάλθειας με την σκωπτική ματιά της αποτελεί και την ειρωνεία της μοίρας που θρέφει και καταστρέφει. Έπειτα, σαν χορικό αρχαίας τραγωδίας, τα εκατόν πενήντα πορτρέτα των κατσικιών που σχηματίζουν μια πολυφωνία. Άλλοτε αθώα, άλλοτε ειρωνικά, παιχνιδιάρικά ή δαιμονικά, σκιαγραφώντας το ίδιο το πρόσωπο της ανθρωπότητας. Στο τρίστρατο, στη Σφίγγα και στην Ιοκάστη, οι μορφές σπαράζουν μέσα στην εικόνα σαν ύβρης που φλέγεται μπροστά μας. Η αλήθεια αποκαλύπτεται με το πορτραίτο της αυτοτύφλωσης όπου ο Τζερμιάς με χρυσό και ώχρα δημιουργεί μια καταιγίδα χρώματος με συναισθηματική φόρτιση του τραγικού. Η γνώση πληρώνεται με το ίδιο το φως των ματιών.

Η ζωγραφική του Τζερμιά είναι αμείλικτη, δωρική, πυρακτωμένη από την ίδια τη φύση του τραγικού. Στα χρώματα του αντηχούν τα λόγια του Καβάφη «σαν το άχρηστο φως που λάμπει, μα δεν σώζει». Μαύρο, λευκό, κόκκινο και ώχρα συγκρούονται σαν γροθιές, ενώ το χρυσό διασπά την αγριότητα σαν υπόσχεση υπέρβασης, σαν μια παραβολή καινής διαθήκης. Στις μορφές του καλλιτέχνη, ο άνθρωπος παλεύει με το ίδιο του το είναι, εκτίθεται γυμνός απέναντι στη μοίρα του. Το δέος έρχεται πρώτο, όχι μόνο στη φύση της τραγικότητας αλλά και στην αναπαράσταση της φόρμας του. Το μεγαλείο, η κλίμακα και η ατμόσφαιρα των έργων του εικαστικού θυμίζουν βουβές, ασφυκτικές δονήσεις, σαν τον υπόκωφο παλμό ενός κοντραμπάσου. Το πλάσιμο του θυμίζει διαδικασία σμίλευσης πηλού, που στριφογυρίζει ξανά και ξανά αφήνοντας αποτυπώματα της δράσης του μέχρις ότου να βρει την τελική του μορφή. Η αναζήτηση της εσωτερικής αλήθειας του πάνω στον καμβά είναι ένα τοπίο που κοχλάζει. Μέσα λοιπόν, σε αυτό το πύρινο τοπίο του, ξεχωρίζουν και τα λόγια του: «Οι ήρωες των τραγωδιών μιλούν σε κάθε μια πτυχή που κρύβει η ανθρώπινη ύπαρξη».Ο Οιδίποδας γίνεται η ίδια η ανθρώπινη συνθήκη: άνθρωπος που βλέπει μόνο όταν τυφλωθεί, που σώζεται και καταστρέφεται συγχρόνως. Το έργο του Τζερμιά αποκαλύπτει τη διπλή αλήθεια, ότι το τραγικό δεν είναι ιδέα αφηρημένη αλλά θεμέλιο της ύπαρξής μας. Η ζωγραφική του μεταμορφώνεται σε οιδιπόδεια τελετουργία και ο ίδιος σε σύγχρονο πλανευτή ιδεών, σαν την ίδια την ιδέα του «Παίχτη»∙ σκηνοθετεί το αφήγημα όπου οι μύθοι αναγεννιούνται και η ανθρώπινη ύπαρξη στέκει γυμνή απέναντι στη μοίρα της. Στο βάθος του τραγικού, ο Τζερμιάς αποκαλύπτει το αναπόδραστο δίπολο που κατοικεί σε κάθε ψυχή.-Νιόβη Κρητικού.

Ταυτότητα Εκδήλωσης:

Ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Παρασκευή 11:00-19:00, Σάββατο-Κυριακή 10:00-15:00, Πληροφορίες :Τηλ.: 210 3452150