«Η γιατρίνα» της Πασχαλιά Τραυλού

«Διαβολοθήλυκο» αποκαλούσε ο παπάς του Ναγκιρέβ τη Σουζάνα Φαζέκας. Οι γυναίκες, όμως, του χωριού τη θεωρούσαν φύλακα-άγγελό τους, όχι μόνο επειδή πρόσφερε τις υπηρεσίες της ως μαμή και πρακτική γιατρός, αλλά επειδή τις γλίτωσε από το αμείλικτο πεπρωμένο τους σε μια κοινωνία όπου δεν είχαν το δικαίωμα να διαλέγουν τους συντρόφους τους οι ίδιες.
Γιατί η Σουζάνα έραβε φουστάνια, μαντάριζε σκισμένα φρύδια και γόνατα και ξήλωνε προκαταλήψεις κι ενδοιασμούς. Θεωρώντας υποχρέωσή της ό,τι για τους κοινούς θνητούς είναι έγκλημα και αμαρτία, ανέλαβε δράση σ’ αυτή τη γωνιά της Αυστροουγγαρίας από το 1911 έως το 1919. Κι έγινε με τα γιατροσόφια και τα φαρμάκια της η «θεά» του Ναγκιρέβ? τιμωρός και εκδικητής? παρατρεχάμενη της θείας δίκης.
Μόνο όταν θα γνωρίσει τον Έλληνα γιατρό Στράτο Κεκέρογλου συμφιλιώνεται με το τραύμα που κουβαλά από παιδί και τολμά να κοιτάξει στον καθρέφτη της ψυχής της την αλήθεια. Ένα βιβλίο που αποδεικνύει πόσο εύθραυστες είναι οι ισορροπίες ανάμεσα στην αγάπη και το μίσος, στην αθωότητα και την ενοχή, στην απελπισία και την παράνοια, όταν οι μύχιες πληγές αδυνατούν να επουλωθούν.
Βασισμένο σε αληθινά γεγονότα που φαντάζουν πιο ευρηματικά απ’ τη φαντασία.

Η κριτική μας

Κατά την ταπεινή μου γνώμη θεωρώ πως η κυρία Τραυλού ανήκει στις εξαιρετικά ταλαντούχες συγγραφείς της εποχής μας, που κατέχει μια μοναδική γραφή. Ειδικά μετά την τριλογία της Στάχτης ανήκει αναμφισβήτητα σε αυτή την κατηγορία.
Αυτό το βιβλίο βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία και η κεντρική ηρωίδα ήταν υπαρκτό πρόσωπο.
Λαμβάνει χρονικά χώρα κατά τη δεύτερη δεκαετία του περασμένου αιώνα, διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, και χωρικά σε μια επαρχιακή πόλη της τότε Αυστροουγγαρίας. Μια εποχή πολύ δύσκολη και σκοτεινή για τις γυναίκες, όπου μόνο ένας άντρας έχει όλα τα δικαιώματα, ενώ μια γυναίκα έχει μόνο τόσα δικαιώματα όσα έχουν τα αντικείμενα. Ήταν μια κατάσταση που δεν άφηνε σε αυτές και πολλές επιλογές. Η κακοποίηση των γυναικών ήταν κάτι το συνηθισμένο εκείνα τα χρόνια.
Η ιστορία αυτή από τη φύση της μπορεί να διχάσει πολλούς αναγνώστες και ως εκ τούτου δεν θα διστάσουν να την καταδικάσουν. Θα πρέπει όμως να αναλογιστούμε τις τότε σκοταδιστικές εποχές, να δούμε με συμπάθεια και να κατανοήσουμε τα όποια κίνητρα, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να δικαιολογήσουμε. Μην ξεχνάμε πως, όσο κι αν θέλουμε να πιστεύουμε πως η κοινωνία του σήμερα έχει προχωρήσει, φυλετικά κατάλοιπα της εποχής εκείνης αντιμετωπίζουμε και τώρα. Μπορεί ο κεντρικός χαρακτήρας να είναι μια γυναίκα, αλλά και οι υπόλοιποι χαρακτήρες που την πλαισιώνουν κάθε άλλο παρά κομπάρσοι είναι. Οι περισσότεροι είναι κι αυτοί γυναίκες και παίζουν πολύ σπουδαίο ρόλο στη εξέλιξη της υπόθεσης. Είναι τόσο αντίθετοι και διαφορετικοί μεταξύ τους και θα μπορούσε να πει κανείς πως αποτελούν μια μεγάλη ποικιλία.
Μια εσωστρεφής κοινωνία, γεμάτη στερεότυπα και προκαταλήψεις, μια ατμόσφαιρα σκοτεινή και γκρίζα όπου βρίσκει πρόσφορο έδαφος και ανθεί η απόλυτη υποκρισία.
Μέσα σε αυτό το αφήγημα δεν λείπει ο έρωτας, η προδοσία και η εκδίκηση. Βλέπουμε δε τον έρωτα σε όλες του τις μορφές.
Η ηρωίδα μας, προσπαθεί και βρίσκει με τον δικό της, και ουσιαστικά τον μοναδικό τρόπο, να αντιμετωπίσει το όλο κατεστημένο, και ο τρόπος διαφυγής της γίνεται τελικά και λύτρωσή της.
Η πένα της συγγραφέα είναι απόλυτα στρωτή, δεν υπερβάλει, δεν κουράζει και κρατάει τον αναγνώστη δέσμιο μέχρι την τελευταία του σελίδα. Τα πραγματικά γεγονότα έχουν μπλεχτεί τέλεια με τη μυθοπλασία και το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Η φύση της όλης υπόθεσης πιθανόν να κουράσει, όπως και η συνεχή αναφορά σε ιστορικά γεγονότα. Δεν γίνεται όμως διαφορετικά.
Όλη αυτή η υπόθεση γεννά προβληματισμό για το πώς ήταν η θέση της γυναίκας τότε, και πως ακόμα και τώρα, έχουμε ακόμα μακρύ δρόμο μπροστά μας να διανύσουμε για να καταφέρουμε να εξαφανίσουμε όλα τα κατάλοιπα.