"Κατά Ιωάννη" του Σπύρου Πετρουλάκη

της Λίτσας Κοντογιάννη

Χανιά, σήμερα:
Στην Ιερά Μονή της Παναγιάς Ακρωτηριανής, ο συντηρητής έργων τέχνης Σταύρος Βεγράκης ανακαλύπτει μια αριστουργηματική και συνάμα «βλάσφημη» εικόνα, που κανείς δεν θα περίμενε να βρίσκεται σ’ ένα μοναστήρι. Ποιος είναι, άραγε, ο άγνωστος δημιουργός της, του οποίου την τέχνη χαρακτηρίζει ένας γνήσιος και απαράμιλλος ρεαλισμός, και κυρίως πώς έφτασε να ακολουθήσει μια τόσο τολμηρή τεχνική στις αγιογραφίες του;
Σε ένα ταξίδι του στη Σμύρνη ο Βεγράκης θα βρει την άκρη της ιστορίας σε ένα εντελώς απρόσμενο μέρος. Επιστρέφοντας στα Χανιά, θα του αποκαλυφθεί μια τραγική ιστορία, βαθιά θαμμένη στη μνήμη της πόλης.

Χανιά, 1900-1922:
Μια μάνα ψαλιδίζει με άκαρδο πείσμα τις φτερούγες που πάνε να φυτρώσουν στις πλάτες του παιδιού της. Ξεφεύγοντας για λίγο από το υγρό υπόγειο, τη φυλακή του, ο Ιωάννης, ένας «ατελής» άνθρωπος, πασχίζει να φτάσει στην τελειότητα. Ο νεαρός ζωγράφος τολμά το αδιανόητο, αδιαφορώντας για το τίμημα. Βλασφημία ή ωδή στον έρωτα είναι η δημιουργία του; Ποιος, όμως, μπορεί να κρίνει την τέχνη που πηγάζει από την αλήθεια της ψυχής;
Στη δίνη της ανασφάλειας και των τραγικών ιστορικών γεγονότων, δύο νέα παιδιά δεν διστάζουν να ερωτευτούν μέχρις εσχάτων. Έναν αιώνα μετά, η αγάπη, η ανθρώπινη αναλγησία και το φοβερό τέλος είναι αδύνατο να ξεχαστούν…

Η κριτική μας

Ό,τι και να πει κανείς για αυτό το βιβλίο, είναι πραγματικά πολύ λίγο. Αυτή τη φορά ο συγγραφέας μας, ξεπέρασε τον ίδιο του τον εαυτό. Ο κύριος Πετρουλάκης στα καλύτερά του.

Η γραφή του εξελίσσεται ολοένα και περισσότερο και κερδίζει πάντα όλους μας. Οι δε ιστορίες των βιβλίων του θίγουν πολύ ευαίσθητα κοινωνικά θέματα, οι οποίες έχουν καλή ιστορική βάση, μιας και ο συγγραφέας μας μαζί με την ομάδα του κάνουν πάντα μια εξαιρετική έρευνα των στοιχείων που συνοδεύουν το κάθε μυθιστόρημά του. Το αριστοτεχνικό μπλέξιμο της μυθοπλασίας με τα πραγματικά στοιχεία απογειώνουν το όλο πόνημα του και το αποτέλεσμα είναι άνευ προηγουμένου. Και κάθε φορά υπάρχει μια διαφορετική θεματολογία.

Αυτή τη φορά, η αφορμή δόθηκε, όταν επισκέφτηκε το μουσείο του Γιαννούλη Χαλεπά στη Τήνο. Αν και γνώριζε από παλιά την ιστορία του μεγάλου γλύπτη, αυτή του η επίσκεψη έγινε η αιτία να δημιουργήσει τον Ιωάννη, τον ήρωα της ιστορίας αυτής. Όπως και όλοι μας, έτσι και ο κύριος Πετρουλάκης, πάντα απορούσαμε γιατί η μάνα αυτού του ανθρώπου, του τόσο ταλαντούχου, συμπεριφέρθηκε με αυτόν τον τρόπο; Μα πως μπορούν οι μανάδες να φέρονται έτσι στα παιδιά τους;

Έτσι έφτιαξε έναν ήρωα ο οποίος ταλαιπωρήθηκε αρκετά από την μητέρα του την εποχή του 1900 έως 1920-22. Συν τοις άλλοις, το να γεννηθείς ανάπηρος εκείνη την περίοδο ήταν ένα πάρα πολύ δύσκολο πράγμα. Το συγκλονιστικότερο όλων είναι όταν η ψυχή του Ιωάννη ξεχειλίζει από πόνο και αδικία και ξεσπά. Αυτό το ξεπερνά όλα.

Δύο παράλληλες ιστορίες, η μια εκτυλίσσεται στα Χανιά του σήμερα. Με κεντρικό χαρακτήρα έναν συντηρητή έργων τέχνης, ο οποίος κάνει μια μεγάλη ανακάλυψη, η οποία ωστόσο είναι εντελώς ασύμβατη με τα χριστιανικά ήθη. Έτσι μπλέκεται άθελά του σε μια μεγάλη περιπέτεια που εγκυμονεί κινδύνους για τη ζωή του. Όλα αυτά έχουν σαν βάση την απληστία και το παράνομο χρήμα.

Παράλληλα βλέπουμε την Κρήτη στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, που ταλανίζεται από τις τραγικές συνέπειες της πανώλης, και που αγωνίζεται για την ένωση της με την Ελλάδα. Χριστιανοί και μουσουλμάνοι Χανιώτες, που παρ’ όλες τις διαφορές και δυσκολίες τους, μέχρι τότε κατάφερναν και συμβίωναν. Τότε γεννιέται, μεγαλώνει και δίνει, άθελα το στίγμα του, ο «διαφορετικός και αιρετικός» Ιωάννης. Μέσα από όλα τα βάσανα που βιώνει, αισθανόμαστε μαζί με τον ήρωα της ιστορίας να ξεχειλίζει η ψυχή του από αδικία και οδύνη, σε σημείο τέτοιο που μας κλονίζει.

Οφείλουμε να παραδεχτούμε πως αυτό το βιβλίο είναι μια κοφτερή ματιά στον ρατσισμό, στην διαφορετικότητα, το παράλογο μίσος και μάλιστα όταν τα ηνία της ζωής αυτών ανθρώπων τα έχουν άτομα που δεν μπορούν ή και δεν θέλουν να κατανοήσουν τα αυτονόητα.

Διαβάστε το…. είναι ένα απίστευτο συναισθηματικό ταξίδι που σίγουρα θα σας προβληματίσει αλλά που σίγουρα θα το λατρέψετε!