Μαντινείες του 2019 με προοπτικές

του Θέμου Νικολετόπουλου

Η Μαντινεία είναι Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) για κρασιά από μοσχοφίλερο, μία από τις τέσσερις ελληνικές ποικιλίες που επελέγησαν ως πρεσβευτές για να διαδώσουν το ελληνικό κρασί διεθνώς. Ο αμπελώνας της βρίσκεται στο αρκαδικό οροπέδιο και εκτείνεται από την Αρχαία Μαντινεία, στην έξοδο της γνωστής σήραγγας ερχόμενοι από Αθήνα, ως το Ζευγολατιό, τα Αγιωργίτικα, τα Λιθοβούνια και την Τεγέα.

Μοσχοφίλερο

Υπάρχουν τρεις μεταλλάξεις μοσχοφίλερου: το ασπροφίλερο, το ξανθοφίλερο και το μοδάτο, τελευταία, μαυροφίλερο, που αν και αναφέρονται από τους παραγωγούς ως κλώνοι, ο Στέφανος Κουνδουράς, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Γεωπονίας του ΑΠΘ, θεωρεί πως είναι μεταλλάξεις της ποικιλίας. Οι εσοδείες 2019 και 2020 κατέδειξαν πως μάλλον έχει δίκιο, όπως επιβεβαιώνει και ο οινοποιός Γιάννης Τσέλεπος, με 41 χρόνια πείρα στην οινοποίηση της ποικιλίας: «όλα τα σταφύλια μαύρισαν σχεδόν το ίδιο», λέει. Επίσης, ίδια ποικιλία είναι και το φιλέρι, που καλλιεργείται στα πεδινά κυρίως της Μεσσηνίας.

Το μοσχοφίλερο ξεκίνησε σε χαμηλά υψόμετρα ως φιλέρι και όταν βρέθηκε στα ορεινά, οι χαμηλότερες θερμοκρασίες, ο εξ αιτίας τους παρατεταμένος τρύγος και το μεγαλύτερο εύρος θερμοκρασιών στο εικοσιτετράωρο το ωριμάζουν αργά, συχνά και δύσκολα, αναδεικνύοντας έναν κομψότερο και πολύ πιο αρωματικό χαρακτήρα. Κάτι αντίστοιχο, πιο σωστά το ανάποδο, συμβαίνει π.χ. με το ρίσλινγκ, που στα δικά μας χώματα δεν έχει βγάλει τον εκρηκτικά αρωματικό χαρακτήρα και την ακατάβλητη οξύτητα της πατρίδας του.

Ιστορικά, αδιαμφισβήτητος πατριάρχης στη Μαντινεία ήταν ο Καμπάς, που είχε βγάλει μέχρι και αφρώδες κρασί από μοσχοφίλερο, το Cambas Imperial Méthode Traditionelle. Ο αμπελώνας του περιήλθε μαζί με τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία του στην εταιρεία Μπουτάρη. Πρωτεργάτες στη δεκαετία του 1980 ήταν ο Αντωνόπουλος, ο Μπουτάρης, ο Σπυρόπουλος και ο Νασιάκος, μαζί με το Σκούρα, που μόλις ξεκινούσε, με το λευκό κρασί Μέγας Οίνος από 100% μοσχοφίλερο, το οποίο δεν ήταν, όμως, ΠΟΠ Μαντινεία. Λίγο αργότερα, στις αρχές του 1990, ο Τσέλεπος δημιούργησε το δικό του οινοποιείο επαναπροσδιορίζοντας την ποικιλία σε ένα πιο στιβαρό στυλ, με υψηλότερη οξύτητα, περισσότερο όγκο και οινοποίηση που στο τέλος της χρονιάς έκανε το κρασί ικανό να εξελίσσεται. Δεν ήταν πλέον ένα ελαφρύ αρωματικό κρασί, αλλά ζητούσε ζυμαρικά θαλασσινών και ψητά ψάρια. Οι εξελίξεις αυτές δημιούργησαν αλυσιδωτές αντιδράσεις που ανάμεσα σε άλλα κατέληξαν στο σημερινό φυτώριο οινοποιών της περιοχής. Ικανοί και ευφυώς ανήσυχοι, με ιδιόκτητα ή μη αμπέλια, πειραματίζονται με κατεύθυνση δικά τους στυλ.

Τα κρασιά

Τέσσερις Μαντινείες 2019 είχαν μείνει στο συντηρητή μου και πέρασαν με άριστα στη δεύτερη χρονιά. Εκτιμώ πως δεν είναι μόνο αυτές. Π.χ. το φινετσάτο Οροπέδιο Μπουτάρη, το Seméli Mantinia (Nassiakos), το Κτήμα Σπυρόπουλος Μαντινεία και αρκετά άλλα κρασιά αυτής της ΠΟΠ ατενίζουν, φαντάζομαι, εξ ίσου άφοβα παρόν και μέλλον.

Η δοκιμή ήταν τυφλή, σε ζεύγη. Τα κρασιά, με ελάχιστη απόκλιση μεταξύ τους, είχαν χρώμα ανοιχτό προς μέτριο λεμονί με γκρι ανταύγειες, που καταδεικνύει νεανικότητα. Μετά την καθαυτή δοκιμή, πέρασαν επίσης τυφλά τη δοκιμασία παστού μπακαλιάρου στρωμένου με χοντροκομμένα κρεμμύδια, μαϊντανό, κορινθιακή σταφίδα και ελάχιστη ντομάτα, που ξεροψήθηκε στο φούρνο. Το πιάτο συνηθίζεται στην περιοχή επειδή αυτό ήταν το μόνο ψάρι που έφτανε με ασφάλεια στο οροπέδιο, όταν οι δρόμοι ήταν σχεδόν ανύπαρκτοι. Δεν έχει απολύτως καμία σχέση με το πλακί και είναι ένα πολύπλοκο, έντονο πιάτο υψηλής αισθητικής, με αντίστιξη ανάμεσα στο υφάλμυρο, υπόγλυκο και υπόξινο, που εκτελεσμένο σωστά καταλήγει απόλυτα αρμονικό.

Τομή, ΠΟΠ Μαντινεία, Οινοποιείο Τρουπή (η αυστηρή): Έχει σχεδόν έντονη μύτη από λεμόνι, μοσχολέμονο, γκρέιπφρουτ, αλλά και λευκόσαρκα ροδάκινα και νεκταρίνια. Όσο το κρασί ανοίγει στο ποτήρι η φρεσκάδα των εσπεριδοειδών τυλίγεται διακριτικά από μεθυστικά αρώματα νυχτολούλουδου, μόσχου και ανθών νεραντζιάς, χωρίς να πάψει να κυριαρχεί η λεμονάτη αίσθηση. Στο στόμα, η σαφώς υψηλή οξύτητα και οι ελάχιστες λεπτές τανίνες, ίσως από προζυμωτική κρυοεκχύλιση, ισορροπούν προς το νευρώδες, με τα προαναφερθέντα αρώματα εσπεριδοειδών και λευκόσαρκων φρούτων σε σφιχτή δομή με το μέτριο όγκο. Η ένταση είναι λίγο μεγαλύτερη και ο χαρακτήρας αυστηρότερος από την αρκετά μεθυστική μύτη, ενώ η επίγευση είναι αρκετά μακρά. Είναι κρασί πιστό στο στυλ που χάραξε πριν χρόνια, με έμφαση στο απολαυστικά αυστηρό και νευρώδες.

Μοσχοφίλερο Μορόπουλου, ΠΟΠ Μαντίνεια (η ευχάριστη): Επιλογή από ιδιόκτητους αμπελώνες 140 στρεμμάτων στο Ζευγολατιό Αρκαδίας, έχει μύτη μέτριας έντασης με μοσχολέμονο, λεμόνι και αχλάδι Williams, ενώ σταδιακά απελευθερώνει αρώματα ξύσματος ώριμου λεμονιού. Η μέτρια οξύτητα στο στόμα ανάλογου όγκου και έντασης ισορροπεί με την ευχάριστη αίσθηση ελάχιστων υπολειμματικών σακχάρων, μαζί με ώριμο λεμόνι και λευκόσαρκα ροδάκινα. Στην ευχάριστη επίγευση μέτριας διάρκειας κυριαρχούν ξύσμα λεμονιού και μοσχολέμονο.

ΠΟΠ Μαντινεία Μποσινάκης (η νευρώδης): Άλλη μία σχεδόν έντονη μύτη, έχει σε πρώτο πλάνο γλυκιά ανθικότητα γιασεμιού, μπανάνα και στη συνέχεια ώριμο λεμόνι, μοσχολέμονο, γκρέιπφρουτ και ξύσμα πορτοκαλιού και μοσχολέμονου. Αισθητή, σχεδόν έντονη οξύτητα στο στόμα, που έχει όγκο και ένταση άνω του μετρίου. Η ωραία δομή ισορροπεί τα ξινόγλυκα των λεμονιών και μοσχολέμονων με τα ελαφρά πικρόγλυκα των ροζ γκρέιπφρουτ, των ώριμων λεμονιών και του ξύσματός τους, με τα τελευταία να κυριαρχούν στην ωραία επίγευση.

ΠΟΠ Μαντινεία Τσέλεπος (η κλασική): Εδώ και 30 χρόνια έχει εδραιώσει το στυλ της που δεν παραλείπει να αναθεωρεί, παραμένοντας αδιαμφισβήτητα ο εαυτός της. Η σχεδόν έντονη και μεθυστικά ανθική μύτη με τροπικές νότες μπανάνας και ανανά είναι πολύπλοκη και ισορροπημένη ανάμεσα στο γλυκόξυνο (λεμόνια, μοσχολέμονα) και το πικρόγλυκο (γκρέιπφρουτ, ξύσμα πορτοκαλιού). Στόμα με σχεδόν υψηλή οξύτητα, ισορροπημένη όμως με στιβαρή δομή, δένει όλα τα πικρόγλυκα και γλυκόξυνα προαναφερθέντα, προσθέτοντας αρώματα ώριμων ροδάκινων και νεκταρινιών. Όγκος και ένταση άνω του μετρίου οδηγούν σε απολαυστική επίγευση που συνεχίζει να αιωρείται τυλιγμένη σε αδιόρατη γλυκύτητα.

Για σύγκριση της τωρινής εικόνας των κρασιών με αυτήν όταν δοκιμάστηκαν πριν από 8 περίπου μήνες δείτε εδώ περσινό άρθρο του SaveVintage2019.

Κάποια συμπεράσματα

– Τα στυλ στις τέσσερις Μαντινείες διέφεραν, αλλά οποιοδήποτε κρασί από αυτές και να παραγγέλνατε σε εστιατόριο θα σας έβγαζε ασπροπρόσωπους και ίσως το επιλέγατε ξανά στο μέλλον. Αρκεί να μην το πίνατε με χοιρινή μπριζόλα και ειδικά αν ήταν ψημένη τριπολιτσιώτικα, δηλαδή γκαργκανιασμένη.

– Η συσσωρευμένη εμπειρία τουλάχιστον 40 τρύγων της ποικιλίας έχει προφανώς βοηθήσει και τους νεοφερμένους οινοποιούς, οπότε στις οινοποιήσεις δεν υπήρχε το παραμικρό ψεγάδι.

– Τα οινοποιεία Τσέλεπου, Μποσινάκη και Τρουπή έχουν διαμορφώσει χαρακτήρα και τον εξελίσσουν διαρκώς. Το Κτήμα Μορόπουλου πειραματίζεται και είναι σε καλό δρόμο. Είναι, εξάλλου, εστιασμένο σε δύο κρασιά αποκλειστικά από μοσχοφίλερο (το άλλο είναι ένα αξιόλογο ροζέ).

– Γιάννης Τσέλεπος και Γιάννης Τρουπής αναζητούν τις δυνατότητες και τα όρια της ποικιλίας. Πρόσφατα κυκλοφόρησαν και ερυθρωπά πονήματα με μακρές εκχυλίσεις.

– Η ομάς της δοκιμής χωρίστηκε στα δύο, προτιμώντας άλλοι εκείνη από το Κτήμα Τσέλεπου και άλλοι από το Κτήμα Τρουπή, κυρίως λόγω προσωπικού γούστου. Η τελευταία δημιουργούσε αντίστιξη με το πιάτο, ενώ η πρώτη το συνόδευε αρμονικά. Οι άλλες δύο Μαντινείες της δοκιμής ήταν ανάμεσα, αλλά όλες σιγοντάρισαν με χαρακτηριστική άνεση το μεγάλης γευστικής έντασης και πολυπλοκότητας πιάτο και απάντησαν με τη δική τους.

– Κάθετες δοκιμές βάθους τετραετίας με Μαντινείες από τα οινοποιεία Τσέλεπου και Μποσινάκη έχουν δείξει τη βελτιούμενη διάρκεια των κρασιών στο χρόνο. Εκτιμώ πως και άλλες του οροπεδίου αν δεν είναι ήδη εκεί, θα βρεθούν σύντομα και η δυνατότητα παλαίωσης πενταετίας θα γίνει ο κανόνας και όχι η εξαίρεση για τα κρασιά αυτά. Πρόκειται για τεράστιο έπαινο για την ποικιλία και τους οινοποιούς, όταν πριν 30 χρόνια οι περισσότερες οινοποιήσεις έχαναν σταδιακά τα αρώματά τους στη φιάλη προς το τέλος της χρονιάς μετά την εσοδεία.

– Όλα τούτα καταδεικνύουν τα καλά της σοβαρής δουλειάς και πώς αυτή ωθεί και επόμενους οινοποιούς σε διαρκή βελτίωση και ευγενή άμιλλα, με τελικό κερδισμένο το ελληνικό κρασί.

– Τελικά, μόνο τυχαίο δεν είναι που το μοσχοφίλερο επελέγη ως μία από τις τέσσερις ποικιλίες – πρεσβευτές του ελληνικού κρασιού. Με τέτοιες οινοποιήσεις η ορθότητα της επιλογής αποδεικνύεται περίτρανα, ενώ η ποικιλία διαγράφει επιτυχημένη πορεία διεθνώς. Εκτιμώ δε πως και οι ροζέ οινοποιήσεις θα έχουν καλύτερη τύχη στο μέλλον, επειδή επιτρέπεται στους φλοιούς των σταφυλιών να απελευθερώνουν περισσότερες γευστικές ουσίες. Το οργανοληπτικό προφίλ ενισχύεται έτσι με αρώματα φράουλας, πετροκέρασου και άλλα, ενώ η πολυπλοκότητα αυξάνεται, όπως και οι συνδυασμοί με φαγητό.

Μαντινεία και φαγητό

Μερικές προτάσεις για γευστικούς συνδυασμούς φαγητών με κρασιά ΠΟΠ Μαντινεία:

– Στις απλές οινοποιήσεις, χωρίς πολύμηνες παραμονές με τις οινολάσπες, χρήση βαρελιού κ.λπ. ταιριάζουν λευκές μακαρονάδες, όπως η καρμπονάρα, στην ανάγκη ζυμαρικά με ντοματίνια, αλλά όχι με πελτέ ή κονσέρβα κονκασέ. Όλες απαιτούν ελαφρύ, αεράτο χέρι και γρηγοράδα στην εκτέλεση. Ταιριάζουν, επίσης, ριζότι θαλασσινών. Άλλες επιλογές είναι, βεβαίως, ψητά ψάρια, πιάτα όπως το προαναφερθέν, τηγανητά ψαράκια, μεγάλο μέρος της ασιατικής κουζίνας και διάφορα λαδερά.

– Περισσότερο σύνθετες οινοποιήσεις, με παραμονή σε φίνες οινολάσπες, χρήση αμφορέων, βαρελιών κ.ά. έχουν διαφορετικό όγκο, γευστικό προφίλ και πολυπλοκότητα, που ενώ μπορούν να συνοδεύσουν τα προηγούμενα, δύνανται να ξανοιχτούν σε μαγειρευτά κρέατα με λευκή σάλτσα, ζυμαρικά με άγρια μανιτάρια, ριζότο σουπιάς με το μελάνι της και γενικά ευφάνταστη και νευρώδη κουζίνα. Συνοδεύουν, επίσης, καλά την κλασική μοραΐτικη ψητή γουρουνοπούλα, αυτή με την τραγανή πέτσα. Καλύτερα, όμως, να μείνουμε και εδώ μακριά από ψητές χοιρινές μπριζόλες και βέβαια μοσχαρίσιες μπριζόλες.

Τέλος, όσοι διαβάζουν όλα αυτά μπορούν, φυσικά, να μείνουν μακριά από καταναγκασμούς και να καταναλώσουν τη Μαντινεία τους όπως αγαπούν!

Πηγή:savevintage2019.gr