της Κατερίνας Καλογήρου

Περίληψη

«Πέθανα πρώτη φορά στα πέντε μου χρόνια…». Στη δύση του βίου του, φιλοξενούμενος του Φραγκίσκου Α΄ της Γαλλίας, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι αποφασίζει ν’ αφηγηθεί τη ζωή του: από την αθωότητα και την οδύνη των παιδικών του χρόνων μέχρι την πρώτη του επαφή με την τέχνη της εικόνας, τη μαθητεία του στο ατελιέ του Βερρόκιο και την πολυτάραχη νιότη του, με τους ανομολόγητους έρωτες και τη ραγδαία του ανέλιξη στην κορυφή του καλλιτεχνικού ιερατείου της Αναγέννησης. Όμως το αόρατο νήμα που ξετυλίγει τον μίτο της αφήγησης είναι η λαχτάρα του ηλικιωμένου Λεονάρντο να ομολογήσει το πιο σκοτεινό του μυστικό, που του βαραίνει χρόνια την ψυχή: ένα έγκλημα που έμεινε ατιμώρητο και στο οποίο χρωστά το πιο διάσημο έργο του – έναν πίνακα που δεν λέει να αποχωριστεί, καθώς περιέχει ό,τι πιο ακριβό κουβαλά στην καρδιά του. Ιστορία μυστηρίου κρυμμένη μες στο αξεδιάλυτο μυστήριο της Ιστορίας, το Μυστικό του Λεονάρντο είναι πάνω απ’ όλα ένας ύμνος στην ανθρώπινη δημιουργία: στην ψυχή και στο σώμα που επιμένουν να γεννούν ακόμα κι υπό τη βαριά σκιά του θανάτου.

Βιβλιογνώμη

Όταν σκέφτομαι την ιταλική Αναγέννηση, το μυαλό μου πλημμυρίζει με εικόνες από τα έργα του Ντα Βίντσι. Από τον περιφημότερο πίνακα της μαντάμ Λίζας, μέχρι τις σπουδές από άλογα και αεροπλάνα, ανατομίας του ανθρώπινου σώματος, αλλά και τις κατασκευές του. Εντάξει, ο άνθρωπος ήταν αλλού, για να το πω σε πολύ απλά και εύγλωττα ελληνικά, σχεδόν όσο εύγλωττα είναι και τα ελληνικά του Κορτώ. Και εδώ γελάμε, όλοι μας, και εγώ, και εσύ, και ο ίδιος ο συγγραφέας. Καθαρίζω λαιμό, χτυπάω το μπισκότο στη φλιτζάνα ώστε να προσελκύσω την προσοχή σου, και φωνάζω όλο ενθουσιασμό: πόσο μα πόσο ωραία γράφει αυτός ο άνθρωπος, καλέ μου αναγνώστη; Δε γίνεται να μη θαυμάσω την τέχνη με την οποία χειρίζεται την ελληνική γλώσσα, και τα πλούσια συναισθήματα που σου προκαλούν οι προτάσεις του. Καμία σχέση με εμένα, κοινώς, αν δεν έπιασες το υπονοούμενο τόση ώρα, μιας και τα γραπτά μου ενίοτε είναι τρικυμία εν κρανίω.

Στο θέμα μας τώρα! Ο αγαπητός συγγραφέας (Αύγουστε, αν με διαβάζεις, καρδούλες, είπα και ξύπνησα), έπιασε μια πολυσχιδή και ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, που για κάποιον λόγο δεν έχουν ασχοληθεί ΟΛΟΙ να τον κάμουν ταινίες, σειρές και λογοτεχνικά βιβλία (η μελέτη της τέχνης του είναι άλλο θέμα, δεν θίγω αυτό), και έφτιαξε ένα «ποίημα» που προσωπικά το διάβασα μέσα σε λίγες ώρες. Δεν το άφησα από τα χέρια μου, όχι μόνο λόγω της καταπληκτικής γραφής, αλλά και της ενδιαφέρουσας παράθεσης των γεγονότων της ζωής του Λεονάρντο. Χωρίς να επιμένει σε λεπτομέρειες επί λεπτομερειών, οι σταθμοί του καλλιτέχνη ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια σου, με συνοπτικό μεν αλλά άκρως περιεκτικό τρόπο δε. Μέσα από λίγες σελίδες παίρνεις τόσες εικόνες και συναισθήματα, που προχωράς γεμάτος προκειμένου να δεις τι γίνεται στη συνέχεια.

Όταν μιλά για τον έρωτα, χαμογελάς σαν εφηβάκι που φτερουγίζει η καρδούλα σου. Όταν μιλά για την τέχνη και την καλλιτεχνική περιπέτεια, ταξιδεύεις νοερά στις αυλές που περπάτησε και έδρασε ο Λεονάρντο, και νιώθεις πως τα χρώματα λερώνουν τα δάκτυλά σου. Όταν μιλά για τον άνθρωπο που σημάδεψε τη ζωή του, αισθάνεσαι τα δάκρυα έτοιμα να τρέξουν από τα μάτια σου, καθώς βλέπεις όλα τα στάδια του πένθους να ξετυλίγονται μπροστά σου, αν και ίσως λίγο ανάκατα όμως ποιος ορίζει αν υπάρχει σωστή σειρά, και αναμένεις πότε θα γίνει η έκρηξη. Το τέλος του βιβλίου όμως…χμ! Όταν έφτασα στο τέλος, έκλεισα το βιβλίο και το άφησα δίπλα μου, και σαν άλλο θυμωμένο πεντάχρονο, σούφρωσα τα μούτρα μου και σταύρωσα τα χέρια μου στο στήθος. Θύμωσα! Αλήθεια! Ακόμα δεν ξέρω αν το έχω ξεπεράσει, και δεν λέω πως έπρεπε να είναι διαφορετικά τα πράγματα, αλλά πολύ διχάστηκα η γυναίκα, καλέ μου αναγνώστη. Ο Κορτώ, θαρρώ, πως έδειξε τον άνθρωπο πίσω από τον θρύλο. Όπως αναφέρει και ο ίδιος σε ένα σημείο του βιβλίου του «οι άνθρωποι που κάποτε έζησαν, που υπήρξαν με σάρκα και οστά, γίνονται πνεύματα, ήρωες, θεοί: μη άνθρωποι». Μπορείς να σκεφτείς τον Ντα Βίντσι, την ιδιοφυΐα της ιδιοφυΐας ώ ιδιοφυΐα, να παθαίνει καούρες ή να φυσά τα μυξάκια του από την φθινοπωρινή γρίππη; Εγώ, παραδέχομαι πως όχι. Ήταν όμως άνθρωπος κι αυτός, και είχε τα πάθη του, τα λάθη του, τους καημούς του, και τα ψυχολογικά του. Έχω και κάποιες σκέψεις για τη σχέση του συγγραφέα με τον ζωγράφο, όμως δεν της παραθέτω μήπως και προδώσω σημεία του βιβλίου, όμως όταν διαβάσεις περισσότερα από ένα βιβλία του Αυγούστου, νομίζω θα καταλάβεις κατ’ ευθείαν τη εννοώ. Και σε κλείνω σιγοτραγουδώντας το Bohemian Rhapsody των Queen, παράφωνα μεν αλλά καθόλου τυχαία δε!