της Κατερίνας Καλογήρου
Περίληψη Οπισθόφυλλου
H Annie Ernaux προσπαθεί να ανακαλύψει τα διαφορετικά πρόσωπα της μητέρας της, που πέθανε εξασθενημένη από την αρρώστια που κατέστρεψε τη μνήμη της και της στέρησε τη σωματική και πνευματική της ακεραιότητα. Επιχειρεί να ανασυνθέσει τη ζωή αυτής της γυναίκας που υπήρξε η μητέρα της, μιας γυναίκας δραστήριας και ανοιχτής απέναντι στον κόσμο, που δούλεψε ως εργάτρια πριν ανοίξει το δικό της κατάστημα, που αγωνιούσε να διατηρήσει τη θέση της στην κοινωνία, που ήταν μανιώδης αναγνώστρια και πίστευε ότι “για να ανελιχθείς πρέπει πρώτα να μάθεις”. Καλείται όμως να αντιμετωπίσει και τα αντιφατικά αισθήματα που πολλές φορές νιώθει μια κόρη για τη μητέρα της: αγάπη και μίσος, ενοχή, τρυφερότητα, ενόχληση, αλλά κι αυτή τη σπλαχνική και σιωπηλή προσκόλληση απέναντι σ’ αυτή την ηλικιωμένη γυναίκα που δεν ζει πια.
Η γραφή της Ernaux, ακριβής και σαφής, επαναφέρει με τρόπο σαρωτικό αυτή τη μητέρα που ήταν για την κόρη της η προσωποποίηση του Χρόνου και της κοινωνικής συνθήκης της καταγωγής: “Έχασα τον τελευταίο δεσμό που είχα με έναν κόσμο στον οποίο δεν ανήκω πια”.
Βιβλιογνώμη
Πριν μισό περίπου χρόνο έχασα τη μητέρα μου, αλλά επειδή δε μου έφτανε αυτό, είπα να διαβάσω και το βιβλίο της Ανί για την δική της μαμά! Γιατί όχι; Χαρτομάντηλα είχα, καπνό είχα, ουισκάκι είχα, ήμανε έτοιμη! Δεν νομίζω πως θα μου πάρει αρκετές γραμμές προκειμένου να γράψω αυτά που θέλω για το βιβλίο, όμως αναπόφευκτα θα μιλήσω και για μένα, διότι δεν βρίσκω λόγο να σε αφήκω έξω από μένα καλέ μου αναγνώστη. Έτσι και αλλιώς, τις περισσότερες φορές που γράφω για βιβλία, αναφέρομαι στην δική μου βίωση της ανάγνωσης, και τον αντίκτυπο που είχε σε εμένα προσωπικά.
Η Ανί μας μεταφέρει πίσω στα παιδικά της χρόνια και χρόνο με τον χρόνο μας συστήνει στη μητέρα της. Κάνουμε μαζί της ένα οδοιπορικό στη ζωή της μαμάς της, μιας γυναίκας που όπως όλες οι μαμάδες, αποτέλεσε σταθμό στην δική της ανάπτυξη και πορεία. Γνωρίσαμε έναν άνθρωπο με τις αρετές αλλά και τα χούγια του, που δεν καθόταν στα αυγά του, αλλά κουραζόταν και έσφιγγε τα δόντια. Που είχε τα κόμπλεξ του, τις ματαιοδοξίες του… γενικώς ήταν άνθρωπος και όχι μια εξιδανικευμένη γυναίκα. Η Ερνό μίλησε γι αυτήν με όση ειλικρίνεια μπορούσε, και έμοιαξε να την ξαναμελετά κάθε στιγμή στη ζωή της προκειμένου να την καταλάβει καλύτερα και να κατανοήσει κάθε φορά άλλα πράγματα. Δεν ξέρω αν η μαμά της ήταν καλή μαμά, δεν ξέρω καν αν υφίσταται αυτό το πράγμα, ποια είναι τα μέτρα, ποιος τα κρίνει και ποιος απονέμει τον τίτλο, όμως ξέρω πως ούτε η Ερνό ενδιαφέρθηκε να την κρίνει. Θεωρώ πως είναι άθλος αυτό! Δεν ξέρω τι αποθέματα πρέπει να έχει κανείς ώστε να επιτύχει απουσία κριτικής απέναντι στους γονείς του.
Προσωπικά, λοιπόν, το βιβλίο με άγγιξε στις σελίδες που αναφερόταν στην αρρώστια της μαμάς της. Με απλά και άκρως ταιριαστά λόγια περιέγραψε την εικόνα του ανθρώπου που έβλεπε στα τελευταία του, σε σχέση με την μαμά που ήξερε από τα μικράτα της. Δεν μπορώ να το περιγράψω εγώ, ακόμα και αν έχω στο μυαλό μου τις περιγραφές της συγγραφέως. Είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσω σε κάποιον που δεν έχει περάσει παρόμοια κατάσταση, πως είναι να βλέπεις ένα σώμα που θυμίζει αδιόρατα τον άνθρωπο που είχες στον μυαλό σου ως το παντοδυναμότερο ον του κόσμου, τον άνθρωπο που σε γέννησε! Είναι οριακά σουρεαλιστικό!
Για μία ακόμη φορά, με άφησε ενεά η σχεδόν ψυχρή γραφή της, καθώς μοιάζει να μην ενδιαφέρεται να αναφερθεί σε συναισθηματισμούς που θα μπορούσε να θεωρηθεί πως έχουν ακόμα ζωή και βάρος επάνω της. Αναρωτιέμαι αν η Ερνό κατάφερε να βιώνει τα συναισθήματά της για όση διάρκεια μπορεί να έχει αυτή η στιγμή του συναισθήματος, και να μην τα κουβαλάει και κατ’ επέκταση να μην τους επιτρέπει να την επιβαρύνουν στο μετέπειτα. Όταν διαβάσω το «Πάθος» που βγήκε πρόσφατα, ίσως καταφέρω να αντιληφθώ καλύτερα τι ισχύει και πως γυμνάστηκε. Το σίγουρο είναι πάντως, πως δεν την νοιάζει να σε πείσει, να σε συγκινήσει, να σε πάρει στο πλευρό της. Ουχί. Θέλει να πει αυτά που θέλει να πει, και σε όποιον αρέσει για τους άλλους δεν θα μπορέσει. Μη σου πω οτι δεν θα μπορέσει και γι αυτούς που θα αρέσει τελικά! Τέτοια είναι!
