Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, μτφρ. Έλσα Βιδάλη, επιμ. Γιάννης Παπαδόγγονας, κυκλοφορία στα ελληνικά 2021.
της Κατερίνας Καλογήρου
Περίληψη οπισθόφυλλου
Από τις νευρολογικές έρευνες των τριών τελευταίων δεκαετιών, έχει γίνει σταδιακά προφανές ότι ο τρόπος που βιώνουμε τον κόσμο -η πρόσληψη των ερεθισμάτων, η συμπεριφορά, η μνήμη και η κοινωνική κρίση- καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό όχι από τις συνειδητές διεργασίες του νου, όπως πίστευαν οι επιστήμονες παλιότερα, αλλά από τις ασυνείδητες. Στο Κάτω οπό το κατώφλι, ο Λέοναρντ Μλοντίνοφ χρησιμοποιεί την απαράμιλλη ικανότητά του να διαφωτίζει με συνοπτικό και κατανοητό τρόπο ακόμα και τα πιο δυσνόητα επιστημονικά ζητήματα, για να διαλευκάνει την πολύπλοκοτητα του “υποκατωφλικού” νου. Στην πορεία αυτής της παρουσίασης, καταδεικνύει τις πολλές ασυνείδητες πτυχές των παρανοήσεών μας σχετικά με τους συγγενείς, τους φίλους και τους επαγγελματικούς μας συνεργάτες, φωτίζει τους μηχανισμούς των παρερμηνειών μας για τους λόγους των επενδυτικών μας επιλογών, κα, εξηγεί πώς δημιουργούνται οι ανακριβείς αναμνήσεις για σημαντικά γεγονότα της ζωής μας, οδηγώντας μας να αναθεωρήσουμε δραστικά την αντίληψή μας για τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας.
Βιβλιογνώμη
Ηχητικά εφέ από εκρήξεις και εκτυφλωτικές λάμψεις κατακλύζουν τη σκηνή. Όχι, δεν πρόκειται για κάποια ταινία δράσης, αλλά για ένα βιβλίο νευροψυχολογίας. Σωστά διάβασες καλέ μου αναγνώστη. Βιβλίο, και μάλιστα όχι λογοτεχνικό, αλλά νευροψυχολογίας, το οποίο είναι γραμμένο από έναν θεωρητικό φυσικό. Σε έκαψα λίγο, ε; Περίμενε να δεις, τι έχεις να πάθεις όταν πιάσεις το ίδιο το βιβλίο.
Με τον πιασάρικο τίτλο «Κάτω από το κατώφλι», ο συγγραφέας μας προϊδεάζει κατ’ ευθείαν πως θα αναφερθεί στο ασυνείδητο. Οκ, το γράφει και ο υπότιτλος, αλλά εγώ νομίζω πως όταν έφτασες στον υπότιτλο βεβαιώθηκες πως κατάλαβες σωστά. Πρόκειται για ένα εκλαϊκευμένης επιστήμης βιβλίο, που θα σε εισάγει στον κόσμο του ίδιου σου του εαυτού, για τον οποίο βάζω στοίχημα πως δεν είχες ιδέα πως μοιάζει. Θα σου εξηγήσει γιατί όλα είναι υποκειμενικά, από το πως βλέπουμε το χρώμα τοίχου (εντάξει άντρες αναγνώστες, μη πάρετε τα πάνω σας, υπάρχουν περισσότερα από πέντε χρώματα), τον γείτονα, τις αναμνήσεις μας, τα συναισθήματά μας, τον ίδιο μας τον εαυτό, τα πράγματα που ψωνίζουμε, και γενικά….ΤΑ ΠΑΝΤΑ! Η λέξη «υποκειμενικό» θα πάρει άλλη διάσταση. Η φράση «όλα είναι στο μυαλό μας» θα αποκτήσει νέο νόημα. Τόσο πολύ, που εγώ μπερδεύτηκα… πραγματικά. Άρχισα να απορώ πως γίνεται να συνεννοούμαστε σε όποιο επίπεδο και βάθος αυτό συμβαίνει, στη ζωή μας με τους γύρω μας, και πριν βιαστείς να πεις πως «σαν την συνεννόηση δεν έχει» θα σου πω να κάνεις pause και να πιάσει μια πορτοκαλαδίτσα, διότι σιχαίνομαι να σε προτρέψω να ρουφήξεις το αυγό σου (όχι αβγό, δεν μπορώ, αρνούμαι), γατάκι.
Όταν διαβάσεις το πρώτο κεφάλαιο του έργου αυτού, θα σου δημιουργηθεί ένα μικρό αίσθημα ενόχλησης, γιατί θα σκεφτείς πως δεν είναι είναι δυνατόν να έχουμε τόσο μικρό έλεγχο στην κριτική μας ικανότητα, όσο μάλιστα καλούμαστε να την χρησιμοποιήσουμε επί τούτω σε συγκεκριμένη περίσταση. Δεν θέλω να σου μαρτυρήσω κομμάτια του βιβλίου, αλλά θα σου πω, πως όλοι μας είμαστε έρμαια στερεοτύπων… Όταν πιάσεις το δεύτερο κεφάλαιο, θα νιώσεις την προηγούμενη ενόχληση να εξανεμίζεται, διότι θα ανακαλύψεις πόσο εντυπωσιακά λειτουργεί ο εγκέφαλος σε συνδυασμό με τις αισθήσεις μας, προκειμένου να αντιληφθεί τον κόσμο γύρω του, που θα του συγχωρήσεις μερικά ατοπήματα που σε τσάντισαν στο πρώτο κεφάλαιο. Όσο όμως θα εμβαθύνεις στα επόμενα, καλέ μου αναγνώστη, θα αρχίσεις να αμφιβάλλεις τόσο πολύ για το τί συμβαίνει τελικά στην ζωή σου και στον κόσμο γενικότερα, μιας και θα ανακαλύψεις πως η μνήμη σου, οι κοινωνικές σου δεξιότητες, η ταξινόμηση των πραγμάτων που έχεις στο κεφάλι σου, ακόμα και τα ίδια σου τα αισθήματα, για να μην αναφέρω την εικόνα που έχεις σχηματίσει για τον εαυτό σου, είναι απλώς μία ερμηνεία. Είναι η δική σου ερμηνεία για τα πάντα, που σε καθορίζει σαν άνθρωπο και σε οδηγεί στην καθημερινότητά σου, και διαμορφώνει τις σχέσεις σου. Και θα μου πεις, εντάξει καλή μου, τί μας λες τώρα, το ξέραμε αυτό. Δεν το ήξερες σε πόσο βάθος, σε τι βαθμό, σε τι μέγεθος, σε ποια κλίμακα συμβαίνει. Δεν μπορείς να το συνειδητοποιήσεις, αν δεν στο ζωγραφίσει κάποιος. Και ο ζωγράφος στην προκειμένη περίπτωση είναι ο Mlodinow.
Σε αυτό το σημείο, θα αναγκαστώ να μονολογήσω λιγάκι για το πως βίωσα εγώ την ανάγνωση του βιβλίου, και θα αφήσω εκτός τις περιγραφές, γιατί θα διακινδυνέψω να σου σποϊλάρω σημαντικά σημεία του. Θα ξεκινήσω λέγοντας πως μετά από πολλά χρόνια σημείωσα πάλι επάνω σε βιβλίο. Αυτό είχε να συμβεί από τα φοιτητικά μου χρόνια, και ομολογώ πως απέφευγα εμμονικά να το ξανακάνω, επειδή λυπάμαι τα βιβλία. Όμως εδώ, δε γινόταν διαφορετικά! Συνεχώς σταματούσα το διάβασμα, διαγράμμιζα τις προτάσεις κλειδιά, και ένιωθα να κλονίζεται το οικοδόμημά μου… «Ηλία ρίχτο». Μπουλντόζα σου λέω. Οι σκέψεις που με τριγυρνούσαν συνεχώς, ήταν πως τελικά τίποτα δεν έχει σημασία μιας και ο καθένας βλέπει τα πράγματα με τον μοναδικό τρόπο που μπορεί, και ταυτόχρονα, για τον ίδιο λόγο είναι όλα τόσο σημαντικά. Πώς γίνεται να συγχρονιζόμαστε σε τόσο μεγάλο βαθμό προκειμένου να βγάζουμε κοινά συμπεράσματα, αφού ισχύει ο κανόνας της βαθιάς υποκειμενικότητας, και τελικά, μήπως παίρνουμε τα πράγματα πολύ τοις μετρητοίς; Επίσης, αναρωτιόμουν, και συνεχίζω να αναρωτιέμαι, κατά πόσο επηρεάζει ο παρατηρητής το πείραμα, είτε εσκεμμένα, αλλά κυρίως ακούσια. Και όταν αναφέρομαι σε πείραμα, δεν μιλάω μόνο για κάποιο επιστημονικό σε ελεγχόμενο περιβάλλον, με αποστειρωμένους γυάλινους σωλήνες και εργαζόμενους με λευκές στολές και μάσκες προστασίας. Μιλάω για τα μικρά πειράματα που κάνει ο καθένας στην πραγματική του ζωή, και μέσα από αυτά δοκιμάζει και μελετάει τον εαυτό του καθώς και τους γύρω του, και πορεύεται στην καθημερινότητά του.
Κάτω από το κατώφλι, λοιπόν, έχουμε κρύψει έναν ολόκληρο μικρόκοσμο, ο οποίος λειτουργεί με μοναδικό σκοπό την πορεία μας σε αυτόν τον κόσμο. Προκαταλήψεις, κοινωνικά στερεότυπα, συναισθηματικά κουβάρια, καταπιεσμένες έξεις και ανάγκες, μισοδιατυπωμένες ιδέες και φιλοσοφίες, ακόμα όμως και ολοκληρωμένες θεωρίες, φωλιάζουν εκεί και μας οδηγούν σε μεγάλο βαθμό στην καθημερινότητά μας. Το μεγάλο ερώτημα, κατ’ εμέ, καταλήγει να είναι το εξής. Είμαστε άραγε ικανοί, να ξεφύγουμε από μοντέλα σκέψεων που διαμορφώθηκαν με σκοπό την λειτουργικότητά μας, εφόσον ανακαλύψουμε πως κάποια από αυτά δεν θέλουμε να μας αντιπροσωπεύουν πια; Και αν επιτύχουμε την αλλαγή, κατά πόσο θα είμαστε σίγουροι πως έχει όντως επαναπρογραμματιστεί αυτό το κουτάκι του εαυτού μας, εάν είναι τόσα πολλά αυτά που δεν μπορούμε να ελέγξουμε; Για να καταλήξω κάπου αισιόδοξα, γιατί το βιβλίο δεν είναι απαισιόδοξο, ούτε γράφτηκε με σκοπό να μας στείλει στο φρενοκομείο, αν θέλουμε να πραγματοποιήσουμε βήματα εξέλιξης, θα έχουμε περισσότερες ελπίδες να το καταφέρουμε εφόσον προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε σε μεγαλύτερο δυνατό βάθος, τον εαυτό μας, και τις μεθόδους βάσει των οποίων αυτός λειτουργεί. Το Matrix παίρνει άλλη διάσταση, καλέ μου αναγνώστη, και έρχεται να προστεθεί ένα δεύτερο δίλημμα στην περίπτωση που διαλέξεις το κόκκινο χαπάκι… θα ήθελες να λαμβάνεις γνώση κάθε φορά που οι κινήσεις/αποφάσεις σου ορίζονται από τον υποκατωφλικό σου νου ενώ εσύ θαρρείς ανέμελος πως κατέληξες σε αυτές μετά από ενδελεχή περίσκεψη;;; Ιδού η απορία. Εγώ, πάντως, δηλώνω πως δεν ξέρω αν είμαι έτοιμη!
About Post Author
