Κριτική: "Γυναικείες ιστορίες"

Ακόμα μία φορά η λογοτεχνία συναντά τη δραματική τέχνη και, τούτη τη φορά, είναι τα βιογραφικά διηγήματα του Γιώργη Μασσαβέτα, που μεταφέρονται στο θεατρικό σανίδι σε διασκευή και σκηνοθεσία Δημήτρη Καρατζιά. Δεκαέξι διηγήματα ολοκληρώνουν μια ενιαία παράσταση –και όχι συρραφή– που καλύπτει τριάντα χρόνια Ιστορίας γεμάτα από χαρές, λύπες, βάσανα κι αγώνα ζωής· ε, και έρωτα και κουτσομπολιό…

Μεταφερόμαστε νοερά σε ένα ασβεστωμένο πεζούλι μιας φτωχογειτονιάς στην Κοκκινιά, όπου συναντιούνται καθημερινά τέσσερις γυναίκες. Εκεί θα γνωρίσουμε την Αννέτα, την Ασήμω, τη Μαριγώ και την Κατινάρα· κάθε μια με τη δική της ιστορία ζωής και όλες μαζί μια γενναία ματιά στη Μεταπολεμική Ελλάδα.

Φαντάζεστε βεβαίως πως όλοι έχουμε μια κοινή εμπειρία στο περιβάλλον μας, πως εύκολα θα ταυτιστούμε με τις αγωνίες και τα βάσανά τους, τα δράματα και τους καημούς, πως όλοι θα «μπούμε» στα παπούτσια τους γιατί όλοι συνδεόμαστε τρόπον τινά, τόσο με την εποχή, όσο και με τα διαχρονικά ζητήματα που τις απασχολούν.

Το ύφος αλλάζει από ιστορία σε ιστορία –άλλοτε κάνουν χιούμορ, αλλού αυτοσαρκάζονται, μετά συγκινούνται, μετά τραγουδάνε, παρακάτω συνωμοτούν, σκληραίνουν κι αγριεύουν ή ξεχειλίζουν τρυφερότητα κι αγάπη…

Τέσσερις γυναίκες «ζωντανεύουν» –και περνούν στην αιωνιότητα– μέσα από την πένα ενός, μικρού τότε αλλά μεγίστης σημασίας όπως αποδείχτηκε, ωτακουστή. Τέσσερις φωνές που ορίζουν μια ολόκληρη γενιά Ελλήνων και μιας Ελλάδας που «είδε» κι «έζησε» πολλά. Κάντε τον συσχετισμό: Κατοχή, πείνα, Εμφύλιος, Δεκεμβριανά, εξορία, φυλακή, Χούντα. Καταλαβαίνετε πόσα έχουν να πουν! Και τα λένε. Και είναι όλα τόσο καυτά θέματα και τόσο επίκαιρα που σε τρομάζει η αλήθεια και η διαχρονικότητά τους: κοινωνικές συμβάσεις, ενδοοικογενειακή βία, γυναικοκτονίες, κακοποίηση, θρησκοληψία… Να ‘ταν μόνο αυτά; Η προσφυγιά; Τα εγκλήματα πολέμου; Ο ρατσισμός;

Το έχω ξαναπεί για παράσταση του Δημήτρη Καρατζιά (Αρκετά πια με την Αντέλα, Μικρές ιστορίες φόνων, Χορεύοντας στο σκοτάδι κ.π.ά.), και το αποδεικνύει και τώρα, πως έχει την ικανότητα να μεταφέρει συναισθήματα, να σε βάζει μέσα στη συνθήκη, να δημιουργεί ατμόσφαιρες κ.ο.κ. χωρίς να χρειάζεται μεγάλες σκηνές, μεγάλα σκηνικά, λαμπιόνια, εφέ, τεχνολογικά βοηθήματα, προβολές, κωδωνοκρουσίες… –το καταλάβατε το νόημα. Έτσι κι εδώ. Όλη η παραστασιοποίηση, που βασίζεται στην απλότητα και τη λιτότητα, σε «αφήνει» να εστιάσεις στα πρόσωπα και στα δρώμενα, και σε καθηλώνει τελικά μέσα από τις αισθαντικές ερμηνείες, το ρέων συναίσθημα, τη φόρτιση και το κείμενο. Αν τα συνυπολογίσετε τώρα όλα αυτά –συμπερασματικά– σε καθηλώνει για τους σωστούς λόγους και με τους σωστούς τρόπους παρά με ψευτοεντυπωσιασμούς, που έτσι κι αλλιώς κρατούν λίγο και δεν σε απασχολούν ποτέ περισσότερο απ’ όσο κρατάει η στιγμή τους. Στις Γυναικείες ιστορίες, τις «κουβαλάς» τούτες τις ηρωίδες και μετά την αυλαία. Σε έχουν κερδίσει αλλά και σε απασχολούν, με τόσα κοινωνικά ζητήματα που έχουν θίξει.

Οι κυρίες Μαρία Γράμψα, Κική Μαυρίδου, Φανή Παλιούρα και Χριστίνα Σαμπανίκου ισορροπούν επάξια ανάμεσα στην ένταση και την ηρεμία (της εκάστοτε στιγμής), χωρίς υπερβολή αλλά και χωρίς υποτονικότητα, χωρίς να χάνουν το μέτρο εννοώ. Μεταφέρουν μια αλήθεια, την αλήθεια τους –αλήθειες μεταφέρουν, έτσι κι αλλιώς– με ρεαλισμό και ψυχή. Και κερδίζουν τις εντυπώσεις, αφήνοντας ίζημα σκέψης, υμνώντας τη γυναικεία φιλία, τη γυναίκα, τη μάνα και τη γιαγιά (μας).

Αφήστε τους να σας συμπαρασύρουν στην ιστορία τους, που διαρκεί από το 1944 ως το 1974! Δείτε αυτή την παράσταση για όλα τα παραπάνω, για τους άξιους συντελεστές της, μα και για την εκπληκτική της πρωτότυπη μουσική (από τον Μάνο Αντωνιάδη· μια ακόμα εγγύηση), για την ανάταση, τη συγκίνηση και το ταξίδι.

Τζένη Κουκίδου

Ο Γιώργης Μασσαβέτας είναι δημοσιογράφος και λογοτέχνης. Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1944 και μεγάλωσε στην Κοκκινιά. Θεωρείται «Ιστορικός» δημοσιογράφος, τόσο για την πολύχρονη παρουσία του στον τύπο (από το 1958 έως σήμερα), όσο και για την πολύτιμη εμπειρία που η ζωή και το επάγγελμα του χάρισαν. Γνωστός περισσότερο από τα χρονογραφήματά του που αποτελούν, χρόνια τώρα, ένα ιστορικό δημοσιογραφικό βήμα ελεύθερης έκφρασης και δημοκρατικού ήθους. Υπήρξε πολιτικός συντάκτης, αρθρογράφος και αρχισυντάκτης σε πολλές εφημερίδες. Ξεχώρισε όμως για τα χρονογραφήματά του, κυρίως στην Ελευθεροτυπία τη δεκαετία του ’80, τα οποία κυκλοφόρησαν σε πέντε βιβλία: «Στη μάχη για την Αλλαγή», «Καλημέρα, κ. Πρόεδρε», «Καληνύχτα, κ. Πρόεδρε», «Καλημέρα, Πολίτη», «Η κληρονομιά του Ανδρέα». Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές «Φιλήσυχοι πολίτες» και «Κατάθεση ψυχής», το παιδικό βιβλίο «Των οσπρίων n γιορτή» και τα αστυνομικά μυθιστορήματα «Η κόκκινη Δράκαινα» και το «Έγκλημα στα Μανιάτικα». Το 2016 εκδόθηκε η συλλογή βιωματικών διηγημάτων «Γυναικείες ιστορίες» από τις εκδόσεις «Γαβριηλίδη», για την οποία ο Μίμης Ανδρουλάκης τον χαρακτήρισε «Κάρολο Ντίκενς της Ελλάδας». Έχει τιμηθεί για τη στήλη «Καλημέρα, κ. Πρόεδρε» με το βραβείο του Ιδρύματος Μπότση, με τη δημόσια μάλιστα παραίνεση του Κωνσταντίνου Καραμανλή «όχι μόνο να τον διαβάζετε, αλλά να τον μελετάτε». Υπήρξε υποψήφιος της Ενωμένης Αριστεράς το 1974 στη Φωκίδα και του ΠΑΣΟΚ το 1981 στην Β’ Πειραιά. Το 1987 διεγράφη από την Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ λόγω της κριτικής που ασκούσε από τη στήλη του «Καλημέρα κ. Πρόεδρε» στην Ελευθεροτυπία. Η στήλη «Καλημέρα, κ. Πρόεδρε», δημοσιεύεται ακόμη και σήμερα καθημερινά σε δεκάδες περιφερειακές εφημερίδες.

Συντελεστές παράστασης:

Συγγραφέας: Γιώργης Μασσαβέτας

Δραματουργική επεξεργασία – Θεατρική διασκευή – Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καρατζιάς

Πρωτότυπη μουσική – Τραγούδια έναρξης και τέλους (στίχοι και μουσική): Μάνος Αντωνιάδης

Παραδοσιακά τραγούδια ερμηνεία: Μαρία Γράμψα

Διδασκαλία τραγουδιών: Μάνος Αντωνιάδης, Μαρία Γράμψα

Σκηνικά – Κοστούμια: Γιώργος Λιντζέρης

Βοηθός σκηνογράφου: Ανθή Βελουδογιάννη Παρασκευά

Σχεδιασμός Φωτισμών: Βαγγέλης Μούντριχας

Βοηθοί Φωτιστή: Χριστίνα Φυλακτοπούλου, Θοδωρής Μαργαρίτης

Επιμέλεια κίνησης: Έλιο Φοίβος Μπέικο

Σύμβουλος Δραματουργίας: Λεωνίδας Παπαδόπουλος