Η ιστορία του "Don't Worry Be Happy" του Bobby McFerrin

του Κωνσταντίνου Παυλικιάνη

Η μουσική, αν και αλλάζει συνεχώς, έχει πάντα τεράστιο αντίκτυπο στην κοινωνία. Μερικές φορές έρχεται ένα τραγούδι από το πουθενά και «χτυπά» τόσο βαθιά το κοινό, που ξεπερνά τα δημογραφικά όρια και γίνεται μέρος του συλλογικού πολιτιστικού ιστού της ανθρωπότητας. Φανταστείτε έναν μουσικό που έχει γράψει ένα τραγούδι που το ξέρει, το έχει τραγουδήσει (και σφυρίξει) όλος ο κόσμος. Από τον τελευταίο Τεξανό γελαδάρη μέχρι τη βασίλισσα Ελισάβετ και από τον μεταλλά των Εξαρχείων μέχρι τον Γιαπωνέζο που στριμώχνεται στο μετρό για να πάει στη δουλειά του. Ο λόγος για τον Αμερικανό μουσικό Bobby McFerrin και το κομμάτι του «Don’t Worry Be Happy», που αποτελεί σήμα κατατεθέν της αμερικανικής κουλτούρας, μία «φόρμουλα για αντιμετώπιση των δοκιμών της ζωής» και έναν από τους πιο αγαπητούς ύμνους στην ευτυχία. Ένα τραγούδι που έκανε διεθνή αίσθηση ερμηνευμένο από έναν μέχρι τότε αφανή Νεοϋορκέζο τραγουδιστή της jazz.

Το «Don’t Worry Be Happy» περιλαμβάνεται στον τέταρτο δίσκο του Bobby McFerrin, «Simple Pleasures», που κυκλοφόρησε το 1988.

Πρόκειται για ένα a cappella reggae/jazz/pop τραγούδι, το οποίο έγραψε ο Bobbie McFerrin μέσα σε λίγες ώρες, κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος σε μία ηχογράφηση. Ωστόσο η προέλευση του τραγουδιού, και για την ακρίβεια ο τίτλος του και πιο διάσημος στίχος του, δεν προήλθε από τον ίδιο αλλά από μία πολύ γνωστή ρήση μίας ξεχωριστής προσωπικότητας από τον κόσμο του ινδικού διαλογισμού: τον Meher Baba.

Ως παιδί, ο Bobby McFerrin συνήθιζε να προετοιμάζεται για τα σχολικά τεστ τραγουδώντας τις απαντήσεις για να τις θυμάται. Ο περίφημος τραγουδιστής μετέφερε αυτή τη συνήθεια και στην ενηλικίωση ως ένα τρόπο να κρατήσει ορισμένες πληροφορίες. Κι έτσι, όταν είδε μία αφίσα του Meher Baba με τη φράση «Don’t Worry Be Happy», την έκανε τραγούδι.

Ο Meher Baba (1894-1969) ήταν ένας σεβαστός Ινδός μυστικιστής και πνευματικός δάσκαλος (γκουρού) που το 1925 αποφάσισε να μείνει σιωπηλός. Έκτοτε, και μέχρι τον θάνατό του, δεν άρθρωσε ούτε μία λέξη παρά επικοινωνούσε μέσω ενός πίνακα αλφαβήτου ή χρησιμοποιώντας μία σειρά από μοναδικές χειρονομίες. Μαζί με τους οπαδούς του, περνούσε μακρές περιόδους απομόνωσης, οι οποίες συχνά περιλάμβαναν νηστεία. Ο Meher Baba έκανε επίσης ταξίδια παντού, πραγματοποιώντας δημόσιες συγκεντρώσεις και συμμετέχοντας σε διάφορα φιλανθρωπικά έργα.

Το ρητό «Don’t Worry Be Happy» ο Meher Baba το χρησιμοποιούσε συχνά όταν καλωσόριζε τους οπαδούς του στη Δύση (έκανε επίσης χρήση και πιο επεξεργασμένων εκδοχών της ίδιας ιδέας, όπως «κάνετε το καλύτερο που μπορείτε. Και τότε μην ανησυχείτε. Ευτυχείτε στην αγάπη μου. Θα σας βοηθήσω»). Ωστόσο, η σύντομη μορφή της έκφρασης ήταν που έγινε δημοφιλής. Τη δεκαετία του 1960, η φράση «Don’t Worry Be Happy» τυπώθηκε πάνω σε ευχετήριες κάρτες και αφίσες της εποχής. Το 1969, ο Meher Baba πέθανε αλλά η ρήση του συνέχισε να είναι δημοφιλής στους δυτικούς οπαδούς του. Το 1988, ο Bobby McFerrin παρατήρησε μία παρόμοια αφίσα και εμπνευσμένος από τη γοητεία και την απλότητα της φράσης, έγραψε το διάσημο πλέον τραγούδι.

Bobby McFerrin (στο περιοδικό USA Weekend): Κάθε φορά που βλέπεις μια αφίσα του Meher Baba, συνήθως λέει «Don’t Worry, Be Happy», η οποία νομίζω ότι είναι μία πολύ πετυχημένη φιλοσοφία σε τέσσερις λέξεις.

Το εικονικό και φιλοσοφικό αυτό τραγούδι, ίσως το πιο ηλιόλουστο που γράφτηκε ποτέ για την επιβίωση, είναι περισσότερα από ένα απλό feel-good κομμάτι καθώς είναι γεμάτο από νευροεπιστημονικές και ψυχολογικές σκέψεις για την ευτυχία, τις οποίες ο McFerrin ενσωμάτωσε στους στίχους του, συνειδητά ή όχι, δίνοντας κάποιες καλές συμβουλές: να μην αγχώνεσαι, να χαμογελάς και ν’ αφήσεις τα πάντα να πάρουν το δρόμο τους. Ο McFerrin εκφράζει τη φιλοσοφία τού να μην ανησυχείς για τίποτα και να είσαι ευτυχισμένος, ενθαρρύνοντας την κοινωνία να χαλαρώσει και να δει τη ζωή διαφορετικά και αισιόδοξα, ενώ ταυτόχρονα ξεφορτώνεται τα συνήθη σενάρια των blues, που μιλάνε για γυναίκες, καθυστερημένα ενοίκια και έλλειψη χρημάτων.

Μ’ έναν σατυρικό τρόπο, το τραγούδι με τη χαρούμενη και ωραία μελωδία έχει και μία πινελιά σαρκασμού που ο ακροατής τη διακρίνει όταν το ακούσει προσεκτικά.

Η ενστικτώδης διορατικότητα του McFerrin δίνει τη δυνατότητα στον μελετητή να διερευνήσει τη νευροψυχολογική σοφία που εμπεριέχεται στους στίχους σε σύγκριση με τις εργαστηριακά δοκιμασμένες μελέτες.

Ο στίχος «Don’t Worry Be Happy» μπορεί να παρερμηνευθεί ως υπόδειξη να πιέσει κάποιος τον εαυτό του να είναι ευχαριστημένος ό,τι και να του συμβεί, κάτι το οποίο πολλοί μπορεί να το βρουν προσβλητικό. Ωστόσο, ο McFerrin δεν το λέει ως εντολή αλλά κάνει μία αναπαράσταση της αισιοδοξίας. Συνεπώς, ο σκοπός του τραγουδιού δεν είναι να στείλει ένα μήνυμα ή να δώσει μία διάλεξη, αλλά να ενστερνιστεί κανείς μία ιδανική και καθολικά θετική ματιά.

Ο McFerrin ενισχύει την εικόνα της «φωνούλας» στο κεφάλι μας, λέγοντας ότι όλα θα πάνε καλά αν προσεγγίσουμε τα πάντα θυμούμενοι το τραγούδι που μάθαμε νότα με νότα.

«In every life we have some trouble

But when you worry you make it double»

Η τάση μας να προσθέτουμε άγχος στο ήδη υπάρχον άγχος μας, εστιαζόμενοι σ’ αυτό, είναι γνωστή στο βουδισμό ως το δεύτερο βέλος και η εξάλειψή του είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πρακτικής της ευαισθητοποίησης. Είναι σαν ένας άνθρωπος να χτυπιέται από ένα βέλος και στη συνέχεια από ένα δεύτερο βέλος: αισθάνεται τον πόνο από δύο βέλη. Έτσι είναι και με τον ανεκπαίδευτο απλό άνθρωπο: όταν τον αγγίζει κάτι οδυνηρό σωματικά, βιώνει δύο αισθήσεις. Μία σωματική και μία πνευματική. Αλλά ο καλά εκπαιδευμένος μαθητής, όταν βιώνει έναν οδυνηρό πόνο, δεν κλαίει. Αισθάνεται μόνο τον σωματικό πόνο, όχι τον πνευματικό. Είναι σαν ένας άνθρωπος που έχει χτυπηθεί από ένα βέλος και όχι και από δεύτερο. Αισθάνεται τον πόνο μόνο ενός βέλους.

Οι επιστήμονες επιβεβαιώνουν ότι η ανησυχία για τις ανησυχίες μας είναι μάλλον… ανησυχητική. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι το στρες παίζει ρόλο στις καρδιακές παθήσεις. Μία μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2006 στο περιοδικό Psychophysiology διαπίστωσε ότι οι μεγάλες αυξήσεις της αρτηριακής πίεσης κατά τη διάρκεια άγχους συνδέονται με υψηλότερα επίπεδα δραστηριότητας στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την εμπειρία αρνητικών συναισθημάτων και τη δημιουργία φυσιολογικών απαντήσεων στο υπόλοιπο σώμα. Το 2011, μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Case Western University έδειξε παρατεταμένες αρνητικές επιπτώσεις των ανησυχιών μας στη λειτουργία της καρδιάς. Οι νευρωτικοί που βασανίζονται από ανόητες μικρολεπτομέρειες έχουν, λοιπόν, άλλο λόγο να ανησυχούν κι αυτός είναι το πόσο πολύ ανησυχούν. Οι υπερβολικές ανησυχίες όχι μόνο βλάπτουν τους ίδιους που τις έχουν, αλλά αποξενώνουν και τους γύρω τους. Το άγχος ενός ατόμου παρεμβαίνει και στις σχέσεις του. Αυτά τα άτομα απομακρύνουν -άθελά τους- τους φίλους και τους αγαπημένους τους και επιπλέον αποκτούν και τη βεβαιότητα ότι αντιμετωπίζουν και άλλα προβλήματα υγείας. Πρέπει να σταματήσουν να ανησυχούν κι αυτό το λέει και η επιστήμη.

«Here I’ll give you my phone number

when you’re worried call me

I’ll make you happy»

Πολλές μελέτες επιβεβαίωσαν τη θετική συσχέτιση μεταξύ της κοινωνικής υποστήριξης και της ευημερίας και μερικές έχουν εξετάσει το «μοντέλο ρύθμισης», το οποίο υποστηρίζει ότι η κοινωνική στήριξη προστατεύει τους ανθρώπους από τις δυσμενείς επιπτώσεις των αγχωτικών γεγονότων.

Ο ιατρός και καθηγητής του Harvard, Νικόλας Χριστάκης, έχει μελετήσει την εκπληκτική δύναμη και επιρροή των μεγάλης κλίμακας κοινωνικών μας δικτύων, βρίσκοντας μία βαθιά και μακροπρόθεσμη συσχέτιση μεταξύ της σωματικής και της ψυχικής ευεξίας εκείνων με τους οποίους επιλέγουμε να μας περιβάλλουν και της δικής μας ευεξίας, και το τι μπορούμε να κάνουμε για να εκμεταλλευτούμε αυτό το γεγονός. Στο βιβλίο «Συνδεδεμένοι» (Connected, 2009), ο Χριστάκης και ο James Fowler αποκαλύπτουν το πόσο πραγματικά επηρεάζουμε ο ένας τον άλλον και ότι μπορεί ένας ευτυχισμένος γείτονας να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ευτυχία μας απ’ ό,τι μία ευτυχισμένη σύζυγος.

«Cause when you worry your face will frown

and that will bring everybody down»

Οι νευρώνες-καθρέφτες, ή αλλιώς κατοπτρικοί νευρώνες, είναι μία από τις πιο σημαντικές και συναρπαστικές ανακαλύψεις της σύγχρονης νευρολογίας. Οι νευρώνες ενεργοποιούνται όχι μόνο όταν εκτελούμε μία συμπεριφορά αλλά και όταν παρατηρούμε αυτή τη συμπεριφορά σε άλλους. Με άλλα λόγια, το νευρικό σύστημα χρησιμεύει ως κοινωνικός μιμητισμός που επιτρέπει στα εκφρασμένα συναισθήματα των άλλων να προκαλέσουν μία αντανάκλαση αυτών των συναισθημάτων μέσα μας. Σύμφωνα με την ανακάλυψη αυτή, μέσα στον εγκέφαλό μας συνεχώς «ενεργούμε» και μιμούμαστε οποιαδήποτε δραστηριότητα παρατηρούμε. Επομένως, όταν παρατηρώ εσένα: τον θυμό, την απογοήτευση, το αίσθημα απόρριψης, τη χαρά σου -ό,τι και να είναι, όταν νιώθω αυτό που κάνεις, οι ίδιοι νευρώνες ενεργοποιούνται και σε μένα, σαν να βιώνω την ίδια εμπειρία κι εγώ. Έτσι και το χαμόγελο ή η συνοφρύωση αποδεικνύεται ότι είναι πράγματι μεταδοτικά.

Η λαϊκή σοφία λέει «fake it ‘till you make it». Η ψυχοθεραπεία την αποκαλεί «γνωστική συμπεριφορική θεραπεία» και η κοινωνική ψυχολογία την αποκαλεί «επεξεργασία ιστοριών». Αυτή η νέα προσέγγιση βασίζεται στο έργο του Kurt Lewin, ο οποίος βοήθησε στην ίδρυση του τομέα της κοινωνικής ψυχολογίας. Οι μαρτυρίες βρίθουν ότι η συνειδητή αλλαγή των σκέψεων και των συμπεριφορών μας για να μιμηθούμε τα συναισθήματα που θέλουμε να νιώσουμε, μας βοηθούν να τα ενστερνιστούμε και να ενσωματώσουμε αυτά τα συναισθήματα με μία γνήσια αισθητή έννοια. Ο Αμερικανός ψυχολόγος Paul Ekman, ο οποίος πρωτοστάτησε στη μελέτη των εκφράσεων του προσώπου, διαπίστωσε ότι το να φορέσει κανείς προσποιητά ένα χαμόγελο μπορεί να επιδράσει θετικά και να βοηθήσει στην αλλαγή της ψυχολογίας του -κάτι που επιβεβαιώνεται και από τη διερευνηθείσα επιστήμη του χαμόγελου (βλ. Marianne LaFrance, «Lip Service: Smiles In Life, Death, Trust, Lies, Work, Memory, Sex, And Politics», 2011).

Το 1983, η καθηγήτρια ψυχολογίας του UCLA Shelley E. Taylor δημοσίευσε στο επιστημονικό περιοδικό American Psychologist μία θεωρία γνωστικής προσαρμογής για τον τρόπο με τον οποίο προσαρμόζουμε τα απειλητικά γεγονότα, βασισμένη σε στοιχεία από διάφορες κλινικές και εμπειρικές μελέτες που δείχνουν ότι υπερεκτιμούμε τον αρνητικό αντίκτυπο των γεγονότων που μας συμβαίνουν, από τον καρκίνο έως το διαζύγιο και την παράλυση, και να επιστρέφουμε σε προηγούμενα επίπεδα ευτυχίας λίγο μετά την πραγματοποίηση αυτών των αρνητικών γεγονότων.

Όπως το θέτει ο Daniel Gilbert στο «Αναζητώντας Την Ευτυχία» (Stumbling On Happiness, 2006) -ένα από τα 7 βιβλία που πρέπει να διαβάσει κανείς για την τέχνη και την επιστήμη της επιτυχίας- είναι γεγονός ότι τα αρνητικά γεγονότα μάς επηρεάζουν, αλλά γενικά δεν μας επηρεάζουν τόσο πολύ και για τόσο χρονικό διάστημα όσο περιμένουμε.

Daniel Gilbert: Όπως αποδεικνύεται, οι άνθρωποι δεν είμαστε πολύ καλοί στο να προβλέπουμε τι θα μας κάνει ευτυχισμένους και πόσο καιρό αυτή η ευτυχία θα διαρκέσει. Αναμένουμε ότι θετικά συμβάντα θα μας κάνουν πολύ πιο ευτυχισμένους από ό, τι στην πραγματικότητα μας κάνουν, και αναμένουμε ότι αρνητικά γεγονότα θα μας κάνουν πολύ πιο δυστυχισμένους από ό,τι στην πραγματικότητα μας κάνουν. Όλες οι μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι το να κερδίσεις ή να χάσεις τις εκλογές, να κερδίσεις ή να χάσεις ένα σύντροφο, να πάρεις ή να μην πάρεις προαγωγή, να περάσεις ή να αποτύχεις στα μαθήματά, όλα έχουν λιγότερη επίδραση στην ευτυχία από ό, τι πιστεύουμε.

Το «Don’t Worry Be Happy», λοιπόν, είναι ένας διαχρονικός χρησμός της επιστήμης της ψυχικής υγείας.

Το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1988, με παραγωγό τη Linda Goldstein, στο στούντιο Fantasy, στο Berkeley (California) και είναι γραμμένο σε Ντο ματζόρε (C major) και σε τέμπο 68 bpm. Αυτό που το καθιστά μοναδικό και που πραγματικά εκφράζει τη μουσική δυνατότητα του McFerrin είναι ότι ο Bobby McFerrin χρησιμοποιεί μόνο τη φωνή και το σώμα του για να κάνει όλους τους ήχους. Άλλωστε ήταν ήδη ένας πολύ ταλαντούχος τραγουδιστής και πολύ έμπειρος στο να κάνει μοναδικούς ήχους με τη φωνή του, επιπρόσθετα με το τραγούδι του.

Bobby McFerrin: Το έπαιζα σε clubs, δεν ήταν τελειωμένο, δεν είχα όλους τους στίχους αλλά τραγουδούσα απλά το ρεφρέν και αυτοσχεδίαζα, παίζοντας λίγο μ’ αυτό. Όταν ήμουν στο στούντιο ηχογραφώντας το «Simple Pleasures», το τραγούδι δεν ήταν καν στον κατάλογο ως μελωδία, ούτε καν το σκεφτόμουν. Ποτέ δεν το είχα στο μυαλό μου μέχρι που, ενώ δούλευα πάνω σε κάποιο άλλο κομμάτι και κόλλησα, δεν έβγαζα άκρη τι να κάνω μ’ αυτό. Έδιωξα τον μηχανικό και όλους και πήγα πίσω και έγραψα τους στίχους και τους κάλεσα να έρθουν και το τραγούδησα και νομίζω ότι όλο αυτό πήρε περίπου 45 λεπτά. Δεν έβαλα πολύ σκέψη σ’ αυτό. Σκέφτηκα ότι ήταν μία κομψή μελωδία αλλά δεν είχα ιδέα ότι θα έκανε αυτό που έκανε όσον αφορά τις πωλήσεις και τη δημοτικότητα.

Στο τραγούδι υπάρχει το καταχθόνιο πιασάρικο σφύριγμα με το οποίο αρχίζει και η ασαφής τζαμαϊκανή συγκοπή με τα ελαφρά χτυπήματα της παλάμης του McFerrin.

Τα «όργανα» στο a cappella τραγούδι δεν είναι παρά ηχογραφήσεις σφυρίγματος, μερικές φορές σε διαφορετικές οκτάβες, φωνητικών και άλλων ήχων και όλα αυτά από τον Bobby McFerrin, χωρίς να χρησιμοποιήσει κανένα όργανο και χτυπώντας έναν ρυθμό στο στήθος του. Για την ηχογράφηση χρειάστηκαν 8 λήψεις, η μία πάνω στην άλλη. Ο McFerrin τραγούδησε επίσης επιτηδευμένα με αόριστη προφορά μετανάστη από την Καραϊβική. Σύμφωνα με την Linda Goldstein, μάνατζερ και παραγωγός του Bobby McFerrin, η πρόθεση ήταν να αποδοθεί το τραγούδι με ισπανική προφορά, εμπνευσμένη από τους Three Amigos. Επίσης, είπε ότι το τραγούδι έδωσε στον Bobby McFerrin «την ελευθερία να εξερευνήσει».

Linda Goldstein: Είναι ένας άνθρωπος με άπειρες, ανεξιχνίαστες, ανεξάντλητες φωνές και οτιδήποτε έχει ακούσει ποτέ έχουν εισέλθει στον εγκέφαλό του, από το θέμα του Mickey Mouse Club μέχρι την Metropolitan Opera.

Αποτέλεσμα εικόνας για bobby mcferrin DON'T WORRY BE HAPPY

Το «Don’t Worry Be Happy» κυκλοφόρησε σε single στις 24 Ιουλίου 1988, το πρώτο που βγήκε από τον δίσκο «Simple Pleasures», προσφέροντας ένα υποκατάστατο νησιώτικου αρώματος και υποσχόμενο τρόπο τινά μία απόδραση από τα σύγχρονα δεινά. Με τη ξέγνοιαστη στάση του και τον ευχάριστο τροπικό ρυθμό του, το τραγούδι έγινε ο ύμνος της ευτυχίας εκτοξεύοντας τη φήμη του McFerrin.

Υπήρξε περίοδος που δεν μπορούσε ν’ ανοίξει κανείς το ραδιόφωνο χωρίς ν’ ακούσει το «Don’t Worry Be Happy».

Στις 24 Σεπτεμβρίου ανέβηκε στο Νο 1 των Η.Π.Α. για δύο εβδομάδες, αντικαθιστώντας το «Sweet Child O’ Mine» των Guns N’Roses, και επιπλέον ήταν το πρώτο a cappella τραγούδι που ανέβηκε στην κορυφή των αμερικάνικων charts. Το τραγούδι έφτασε και στο Νο 2 των βρετανικών charts ενώ έγινε Νο 1 στην Αυστραλία, Αυστρία, Γερμανία, Ισλανδία και Καναδά, Νο 2 στο Βέλγιο, Δανία, Ελβετία, Νέα Ζηλανδία και Σουηδία, Νο 3 στην Ιρλανδία και Ολλανδία, Νο 4 στη Νότια Αφρική, Νο 5 στην Ισπανία και Νορβηγία, Νο 18 στην Ιταλία και Νο 29 στη Γαλλία. Επιδόσεις εκπληκτικές για ένα τραγούδι που ηχογραφήθηκε a cappella (χωρίς όργανα). Επιπλέον, το 1989, το τραγούδι κέρδισε βραβεία Grammy στην κατηγορία Best Male Pop Vocal Performance, Song Of The Year και Record Of The Year.

Η ιστορία του «Don’t Worry Be Happy» αποκαλύπτει ένα ενδιαφέρον παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο ανταμείβεται η δημιουργία. Ο Meher Baba διατύπωσε μία σύντομη φράση που είναι πλήρης σε νόημα και η οποία έχει χρησιμεύσει ως πνευματική έμπνευση για πολλούς. Η φράση έτυχε ευρύτερης πολιτιστικής αναγνώρισης και χρησιμοποιήθηκε από κατασκευαστές αφισών και καρτών, μερικοί από τους οποίους προφανώς επωφελήθηκαν από τη χρήση της φράσης. Έτσι κι ο McFerrin έκανε χρήση στο πλαίσιο της δικής του δημιουργικής προσπάθειας. Η φράση μετατράπηκε σε τίτλο τραγουδιού, δίνοντας σε αυτό την πνοή για τη δική του πολιτιστική ζωή, με τον Bobby McFerrin να αποζημιώνεται για το τραγούδι.

Η εξίσωση Μη Ανησυχία = Ευτυχία μοιάζει να είναι πολύ απλή αλλά, παραδόξως, όταν τον Σεπτέμβριο του 1988, σχεδόν με την κυκλοφορία του τραγουδιού, ο κυκλώνας Gilbert έπληξε την Τζαμάικα προκαλώντας μήνες κακουχίας στον πληθυσμό, το «Don’t Worry Be Happy» έγινε ανεπίσημος ύμνος.

Πολλοί άνθρωποι έχασαν τα σπίτια τους και τις επιχειρήσεις τους σ’ αυτόν τον τυφώνα, χάνοντας, επί της ουσίας, τους κόπους μιας ζωής. Υπάρχουν, επίσης, πολλοί άνθρωποι που βρίσκονται στην ίδια κατάσταση σήμερα, αρκεί να αναλογιστεί κανείς αυτούς που έχασαν τα πάντα σε πλημμύρες, πυρκαγιές, ηφαιστειακές εκρήξεις και πολέμους. Εκατοντάδες χιλιάδες είναι μόνο αυτοί που εκτοπίζονται λόγω πολέμου.

Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα τον ενστερνισμό της λογικής «να θεωρείτε τους εαυτούς σας τυχερούς με τις σχετικά ασήμαντες ανησυχίες σας γιατί η κατάστασή σας θα μπορούσε να είναι πολύ χειρότερη». Αντιθέτως, είναι περισσότερο με το σκεπτικό ότι οι άνθρωποι είναι πραγματικά εκπληκτικά ανθεκτικοί όταν πρόκειται να αντιμετωπίσουν τεράστιες προκλήσεις που αλλάζουν τη ζωή τους. Εν μέσω μίας τρομερής τραγωδίας η μοναδική επιλογή είναι η ανασυγκρότηση. Δεν είναι η καταστροφή που συγχέει τον άνθρωπο αλλά περισσότερο ο παράλογος φόβος για το τι θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβεί.

Είναι εύκολο να δει κανείς το άγχος ως μία σύγχρονη επιδημία, και τα στατιστικά φαίνεται να υποστηρίζουν αυτή την άποψη, αφού το 40% των απουσιών από την εργασία σχετίζονται με το άγχος και ένας πολύ μεγάλος αριθμός συνταγογραφήσεων αφορά αντικαταθλιπτικά και ηρεμιστικά.

Η κλίμακα του προβλήματος έχει αυξηθεί και πιθανώς να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του πλούτου και του άγχους. Όσο περισσότερα έχει να χάσει κάποιος, τόσο περισσότερο ανησυχεί για την απώλεια, τη θέση του στην κοινωνία κ.λπ. Δεδομένης της οικονομικής κατάστασης και της ευθραυστότητας κάθε χώρας, πόσο μάλλον της θέσης του ίδιου του ατόμου στον κόσμο, είναι θαύμα που ο καθένας από μας κοιμάται τη νύχτα.

Καταστροφές συμβαίνουν, και αν ακόμα είμαστε αρκετά τυχεροί ώστε να αποφύγουμε την καταστροφή, υπάρχει πάντα αντίκτυπος στην προστατευτική ασπίδα που έχουμε γύρω από τον εαυτό μας ή και στη σχέση μας μ’ εκείνους που ήταν λιγότερο τυχεροί ή ικανοί.

Εάν, όμως, εστιάσουμε πρωταρχικά και σταθερά στις προσπάθειές μας για την προώθηση της δικαιοσύνης και της ειρήνης, στη συμφιλίωση και τη συγχώρεση, στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και σεβασμού και αν είμαστε πραγματικά γενναιόδωροι μ’ αυτό που έχουμε και το μοιραζόμαστε με μια αληθινή αίσθηση ότι είμαστε ευλογημένοι, αυτό δημιουργεί ένα κοινό αίσθημα ασφάλειας και αρχίζει να μοιάζει με κάτι σαν επίγειος παράδεισος.

Στο πρωτότυπο κωμικό βίντεο του τραγουδιού, σκηνοθεσίας του Drew Takahashi, πρωταγωνιστούν ο Bobby McFerrin, ο ηθοποιός Robin Williams καθώς και ο, λιγότερο γνωστός, κωμικός ηθοποιός και χορευτής Bill Irwin. Το τραγούδι, όπως ακούγεται στο βίντεο, είναι κάπως μικρότερο σε διάρκεια από την εκδοχή του δίσκου. Ο Bobby McFerrin σαχλαμαρίζει με τους κωμικούς σ’ ένα γιγαντιαίο διαμέρισμα, φορώντας άσπρο σμόκιν αλλά χωρίς παπούτσια.

Ο Robin Williams σαχλαμαρίζει κι αυτός περπατώντας και χορεύοντας, προσπαθεί να δωροδοκήσει έναν οδηγό λιμουζίνας και, σε μία πλέον γλυκόπικρη στιγμή, κοιτάζει κατευθείαν τον φακό και σκάει ένα ζεστό και εγκάρδιο χαμόγελο.

Το γοητευτικό αυτό βίντεο, το οποίο παιζόταν πολύ συχνά από το MTV, περιλαμβάνεται ως bonus track στο DVD «Spontaneous Inventions» (2005) καθώς στο iTunes.

Δεν ξέρουμε πόσο καλά γνωριζόταν ο McFerrin με τον Williams πριν κυκλοφορήσει το τραγούδι, αλλά γνωρίζουμε ότι αργότερα, το 1998, ηχογράφησαν μία εκτέλεση του «Come Together» των Beatles.

Αφού κυκλοφόρησε το τραγούδι, υπήρξαν φήμες ότι ο Bobby McFerrin προσπάθησε να αυτοκτονήσει, αλλά αυτό δεν είναι αληθές. Ωστόσο, οι φήμες έγιναν τόσο έντονες που για πολλά χρόνια υπήρχαν αρκετοί που νόμιζαν ότι ο άνθρωπος ορχήστρα ήταν νεκρός.

Η φράση «Don’t Worry Be Happy» χρησιμοποιήθηκε σε ορισμένες περιπτώσεις για να επικρίνουν τους ανθρώπους που έχουν μία ρόδινη άποψη για τον κόσμο, σαν να αγνοούν τα προβλήματα. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η πιο αξιοσημείωτη χρήση της φράσης ως ανάθεμα προήλθε από το rap συγκρότημα Public Enemy στο τραγούδι «Fight The Power» όπου ο τραγουδιστής Chuck D λέει: «Don’t Worry Be Happy was a number one jam / Damn, if I say it you can slap me right here». Αργότερα ο Chuck εξήγησε ότι δεν είχε καμία εχθρότητα εναντίον του Bobby McFerrin ή του τραγουδιού, αλλά χρησιμοποίησε τη φράση ως κάλεσμα για δράση. Μία άλλη εκτέλεση του τραγουδιού από τους Hit Crewπροστέθηκε στο Big Mouth Billy Bass, ένα πολύ δημοφιλές παιχνίδι.

Ο McFerrin δεν ήταν ο μόνος που επηρεάστηκε από τον Meher Baba. Ο πιο διάσημος αφοσιωμένος του Meher Baba ήταν ο Pete Townshend των Who, ο οποίος δόμησε μία ολόκληρη rock όπερα («Tommy», 1969) γύρω από τις διδασκαλίες του Baba και αργότερα έδωσε το όνομά του και στο τραγούδι «Baba O’Riley».

Συχνά το «Don’t Worry Be Happy» αποδίδεται λανθασμένα στον Bob Marley, ο οποίος πέθανε το 1981, επτά χρόνια πριν κυκλοφορήσει το κομμάτι, ωστόσο ακόμα υπάρχουν κάποιοι που ορκίζονται ότι το τραγούδησε. Αυτό θα μπορούσε εν μέρει να οφείλεται στο γεγονός ότι ο McFerrin τραγούδησε το τραγούδι με κάτι σαν προφορά της Καραϊβικής ή επειδή η επιτυχία του Marley «Three Little Birds» έχει παρόμοιο μήνυμα («Don’t worry about a thing, ‘cause every little thing is gonna be alright»).

Το «Don’t Worry Be Happy» ακούγεται στις ταινίες «Cocktail» (1988), «Tommys Hollywood Report» (1988), «Καλωσήλθατε Στο Σαράγεβο» (Welcome To Sarajevo, 1997), «Κάσπερ: Η Περιπέτεια Αρχίζει!» (Casper: A Spirited Beginning, 1997), «Το Ξύπνημα Των Νεκρών» (Dawn Of The Dead, 2004), «Σύρριζα» (Jarhead, 2005), «Flushed Away» (2006), «Ποντικούπολη» (Flushed Away, 2006), «Η Εξέγερση» (Battle In Seattle, 2007), «ΓΟΥΟΛ-Υ» (WALL-E, 2008) και «Ξενοδοχείο Για Τέρατα 3» (Hotel Transylvania 3: Summer Vacation, 2018) και στα ντοκιμαντέρ «Lemmy» (2010), «Derrick J’s Victimless Crime Spree» (2012) και «Η Πράξη Του Φόνου» (The Act Of Killing, 2012), ενώ ακούστηκε και στις τηλεοπτικές σειρές «Zeg ‘ns Aaa» (1989), «Beavis And Butt-Head» (1995), «Simpsons» (1997 και 2009), «Night Visions» (2001), «That ‘70’s Show» (2001, όπου το τραγουδάει ο χαρακτήρας Fez, τον οποίο υποδύεται ο ηθοποιός Wilmer Valderrama), «Futurama» (2003, σε παρωδία), «Forsthaus Falkenau» (2007), «Três Irmãs» (2008), «3satfestival» (2011), «No Me La Puc Treure Del Cap» (2012), «Gympl S (r)ucením Omezeným» (2012), «Gameballcz» (2012), «Rap Critic Reviews» (2015), «Kovy» (2016), «Le Van» (2017), «Zoe Ball On…» (2018), «BaseBoys» (2018), «I’m a Celebrity… Extra Camp» (2018) και «Mystery Science Theater 3000: The Return» (2018), στα τηλεοπτικά shows «So You Think You Can Dance» (2008), «The Voice» (2012) και «Dancing With The Stars» (2012) καθώς και στα τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ «I Love The ‘80s» (2002), «P.O.V.» (2014) και «El Making Of Del Disc De La Marató» (2015). Επίσης, χρησιμοποιήθηκε σε διαφήμιση για τις πάνες Huggies και συμπεριλήφθηκε στο video game Just Dance 2015.

Η Αγγλίδα ηθοποιός και μοντέλο Cara Delevingne έκανε τατουάζ ένα σχέδιο με τη φράση «Don’t Worry Be Happy».

Το 1988, ο George H.W. Bush χρησιμοποίησε το τραγούδι στην προεκλογική του εκστρατεία, χωρίς τη συγκατάθεση του Bobby McFerrin. Ο Bobby McFerrin (ο οποίος είναι Δημοκρατικός) διαμαρτυρήθηκε δημόσια, δηλώνοντας ότι δεν θα ψηφίσει τον Bush και ότι δεν ήθελε να χρησιμοποιεί ο Bush το τραγούδι του. Επίσης, σταμάτησε να το παίζει στις συναυλίες του. Όταν το επιτελείο του Bush ενημερώθηκε γι’ αυτή την εξέλιξη, σταμάτησε η περαιτέρω χρήση του τραγουδιού στην προεκλογική εκστρατεία.

Το 1989, εκδόθηκε ένα βιβλίο με τίτλο «Don’t Worry, Be Happy», με τους στίχους του τραγουδιού, 20 νέα κουπλέ γραμμένα από τον McFerrin και εικονογράφηση από τον Bennett Carlson.

Ο κωμικός George Carlin έγραψε στο βιβλίο του «Napalm And Silly Putty» (2001) ότι πολλοί Αμερικανοί θα αγκάλιαζαν τη φιλοσοφία της άρνησης που διακατέχει το τραγούδι.

Η φιλοσοφία του να μένεις αισιόδοξος όταν περνάς δια πυρός και σιδήρου έχει επηρεάσει αναμφισβήτητα τις καρδιές και τις ψυχές εκατομμυρίων ανθρώπων από τη δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα.

Τα τραγούδια a cappella ήταν πάντα σπάνια στο ραδιόφωνο. Το 1986, το καναδέζικο συγκρότημα Nylons είχε μία μικρή επιτυχία στη χώρα του με μία εκτέλεση του «The Lion Sleeps Tonight». Το 1993, οι Huey Lewis & The News γνώρισαν επιτυχία με μία ελεύθερη από όργανα ηχογράφηση του «It’s Alright». Την προηγούμενη χρονιά, το R&B συγκρότημα Shai κυκλοφόρησε δύο εκτελέσεις του «If I Ever Fall In Love» -μία με μπάντα και μία χωρίς- αλλά κανείς δεν θα μπορούσε να ξεπεράσει το «I Will Always Love You» της Whitney Houston στην κούρσα για την πρώτη θέση. Το 2005, το «Hide And Seek» της Imogen Heap γνώρισε μικρή επιτυχία ενώ αραιά και που κάνουν την εμφάνισή τους στους πίνακες επιτυχιών και οι Pentatonix.

Αλλά το 1988, όπως και σήμερα, το «Don’t Worry Be Happy» ηχούσε σαν κανένα άλλο τραγούδι. Κι επειδή η μουσική βιομηχανία τρελαίνεται για pop τραγούδια με υψηλό βαθμό επαγγελματισμού, ο McFerrin επιβραβεύτηκε με τρία Grammy ενώ το τραγούδι εξακολουθεί να αποτελεί συχνή επιλογή των ραδιοφωνικών παραγωγών.

Για πολλούς, ο Bobby McFerrin θα συνδέεται πάντοτε με το συγκεκριμένο ταπεινό, και λίγο διασκεδαστικό, ποιηματάκι του «Don’t Worry Be Happy».

Η αλήθεια είναι ότι ο Bobby McFerrin, όντας ένας αντισυμβατικός καλλιτέχνης, βρέθηκε με μία επιτυχία στα χέρια του. Οι φίλοι του στη μουσική βιομηχανία, που πριν δεν ήξεραν τι να κάνουν γι’ αυτόν, τώρα άρχισαν να τον αποκαλούν superstar και περίμεναν να συμπεριφέρεται ως τέτοιος. Το βίντεο του τραγουδιού παιζόταν παντού, οι άνθρωποι το τραγουδούσαν στον δρόμο, στο σπίτι, στη δουλειά, στο ντους. Δεν το χόρταιναν. Το «Don’t Worry, Be Happy» έγινε ύμνος και, τελικά, μία φράση που εξακολουθεί να είναι πανταχού παρούσα σήμερα.

Αλλά ο Bobby, αν και συνειδητοποίησε ότι θα μπορούσε να συνεχίσει κεφαλαιοποιώντας την επιτυχία του τραγουδιού, σταμάτησε εντελώς να το τραγουδά. Ένας λόγος ήταν επειδή το τραγούδι ήταν μία εφεύρεση του studio ηχογραφώντας τη φωνή του τη μία φορά πάνω στην άλλη. Παρόλο που δόθηκε η εντύπωση ότι ο Bobby συνοδευόταν από φωνητικό συγκρότημα, στην πραγματικότητα δεν θα μπορούσε να αναπαραχθεί με επιτυχία ζωντανά.

Bobby McFerrin: Δεν μπορώ να το υποστηρίξω. Σχεδόν σε κάθε συναυλία που κάνω, κάποιος φωνάζει «Don’t Worry, Be Happy»! Την τελευταία φορά που το είπα ήταν τον Νοέμβριο του 1988, κάτι τέτοιο, γιατί δεν ήθελα να μου μπει ετικέτα μ’ αυτό. Ήθελα οι άνθρωποι να δουν άλλα κομμάτια του εαυτού μου, οπότε σταμάτησα να το τραγουδώ. Μια φορά στο τόσο, το θέμα θα γλιστρήσει μέσα από ένα σόλο όπου αυτοσχεδιάζω.

Το πιο σημαντικό είναι ότι ο Bobby δεν ήθελε να γίνει ένας κατηγοριοποιημένος καλλιτέχνης. Ήταν (και παραμένει) ένας αγνός καλλιτέχνης, όχι ένας που αναζητά επιτυχημένους δίσκους και αυτοπροβολή, και θεώρησε ότι η σύνδεσή του μ’ ένα σημαδιακό τραγούδι θα αποτελούσε εμπόδιο στην καλλιτεχνική του πρόοδο. Η επανάληψη και η στασιμότητα δεν ήταν γι’ αυτόν.

Έτσι, ενώ το «Don’t Worry Be Happy» ήταν ακόμα στα charts, ο Bobby επέλεξε να προχωρήσει και ν’ αφήσει το τραγούδι να ζήσει τη ζωή του χωρίς αυτόν. Αρνήθηκε ακόμα και να τραγουδήσει στα τηλεοπτικώς μεταδιδόμενα βραβεία Grammy. Αλλά αυτό δεν ήταν όλο: για τα επόμενα δύο χρόνια, ο McFerrin ουσιαστικά εξαφανίστηκε από τη μουσική σκηνή καθώς αναλογιζόταν τα επόμενα βήματά του.

Ο Bobby McFerrin μπορεί πάντα να καταδιώκεται –κατά κάποιον τρόπο- από το υπερεπιτυχημένο κομμάτι του, αλλά στην πραγματικότητα έχει κάνει πολλές δουλειές άξιες αναφοράς προτιμώντας να μείνει πιστός στον κόσμο της jazz απ’ όπου προερχόταν παρά να θρέψει τις δάφνες της επιτυχίας του κάνοντας guest εμφανίσεις στο «Baywatch».

Όταν επέστρεψε τελικά, η δουλειά του είχε επεκταθεί: ο Bobby όχι μόνο έκανε συναυλίες ντουέτο με τον αριστοτεχνικό πιανίστα της jazz Chick Corea και σχημάτισε ένα αυτοσχεδιαστικό φωνητικό συγκρότημα ονόματι Voicestra, αλλά ξεκίνησε και μία δεύτερη καριέρα ως διευθυντής μίας από τις καλύτερες ορχήστρες του κόσμου. Η Linda Goldstein, μάνατζερ του McFerrin και παραγωγός για πάρα πολλά χρόνια, είπε ότι ο Bobby πήγε από την ερμηνεία εντελώς αυτοσχεδιασμένων σόλο φωνητικών στο «πιο αντίθετο πράγμα που θα μπορούσε να κάνει».

Linda Goldstein: «Αυτό που συνέβη με το «Don’t Worry Be Happy» ήταν ότι προκάλεσε μία χιονοστιβάδα προσοχής που ήταν σχεδόν μη ελκυστική. Το μονοπάτι του Bobby ήταν βαθιά πνευματικό, βαθιά δημιουργικό και βαθιά καλλιτεχνικό και η επιτυχία του τραγουδιού ήταν δυσβάσταχτη γι’ αυτόν. Δεν ήταν ότι ήταν αχάριστος, πραγματικά το εκτίμησε. Ήταν απλά πολύ εξαντλητικό και κάτι το οποίο δεν ζήτησε ποτέ. Αυτή ήταν η ειρωνεία.

Εκτός από δημιουργός και τραγουδιστής ενός από τα πιο γνωστά τραγούδια του 20ού αιώνα, ο Bobby McFerrin θεωρείται ένα από τα φυσικά θαύματα του μουσικού κόσμου, αφού η έκταση της φωνής του αγγίζει τις 4 οκτάβες, και είναι ο γνωστότερος παγκοσμίως αυτοσχεδιαστής φωνητικής μουσικής αλλά και ένας παγκόσμια αναγνωρισμένος διευθυντής κλασικής ορχήστρας, ίσως ο μοναδικός με μαλλιά ράστα, φέρνοντας την ανατροπή στον κόσμο της κλασικής μουσικής. Ο McFerrin έχει σπάσει όλους τους κανόνες. Πρόκειται για έναν μουσικό χωρίς ετικέτα αφού δεν μπορεί να χαρακτηριστεί από ένα μόνο είδος φωνής ή μουσικής. Έχει θολώσει τη διάκριση μεταξύ της pop μουσικής και της καλής τέχνης, πηγαίνοντας ξυπόλητος στις καλύτερες αίθουσες συναυλιών του κόσμου, εξερευνώντας άγνωστα φωνητικά εδάφη και εμπνέοντας μία ολόκληρη νέα γενιά τραγουδιστών a cappella και το κίνημα του beatbox. Πέρα από τα λόγια, πέρα από το είδος, πέρα από τις προσδοκίες, ο McFerrin ενσωμάτωσε έναν κόσμο επιρροών για να δημιουργήσει έναν πρωταρχικό, παγκόσμιο ήχο με το αυθεντικό όργανο: την ανθρώπινη φωνή.

Το VH1 κατέταξε το «Don’t Worry, Be Happy» στο Νο 31 των 100 καλύτερων One Hit Wonders της δεκαετίας του 1980, ενώ το Rolling Stone το συμπεριέλαβε στα 15 καλύτερα τραγούδια για σφύριγμα. Η Recording Industry Association of America το χαρακτήρισε ως ένα από τα 365 «τραγούδια του αιώνα». Αυτό δείχνει το διαρκές αντίκτυπο που έχει το τραγούδι σε πολλούς ανθρώπους. Ο τίτλος του έχει γίνει μια διαχρονική φράση που βοήθησε πολλούς ανθρώπους που βρέθηκαν σε δύσκολη στιγμή. Μπορούμε, λοιπόν, να ευχαριστήσουμε τον Bobby McFerrin και τον Meher Baba γι’ αυτά τα θετικά σοφά λόγια: «Μην Στεναχωριέστε, Να Είσθε Ευτυχισμένοι».

Άλλες εκτελέσεις:

Hugo Egon Balder (1988, με τίτλο «Nimm’s Easy – Sei Happy» στον ομώνυμο δίσκο).
The Busters (1988, στον δίσκο «Ruder Than Rude»).
Johnny Camaro (1988, στον δίσκο «Don’t Worry, Be Happy»).
Ingmar Nordströms (Σεπτέμβριος 1989, στον δίσκο «Saxparty 16»).
The Busters (1989, σε single).
Yordanka Hristova (1989, με τίτλο «Badi Shtastliva, Ivana» στον δίσκο «Vlyubena v Zhivota»).
Alfred Lagarde (1989, υπό το όνομα Johnny Camaro στα ολλανδικά με βαριά προφορά από το Σουρινάμ).
Lester Bowie’s Brass Fantasy (1989, ορχηστρική εκτέλεση στον δίσκο «Serious Fun»).
Peter Thomas Sound Orchestra (1989, ορχηστρική εκτέλεση στον δίσκο «Dirty Dancing… Be Happy»).
Peter Breiner And His Orchestra (1990, ορχηστρική εκτέλεση στο άλμπουμ «A Man And A Woman»).
Mikesch van Grümmer (1990, σόλο πιάνο εκτέλεση στο άλμπουμ «Bar Piano»).
De MiniStars (1991, με τίτλο «Gefellig Niefeure» στο άλμπουμ «De MiniStars 1»).
Tiny Toons (1992, στο άλμπουμ «Tiny Toons Sing!»).
Χάρης & Πάνος Κατσιμίχας (1992, στο άλμπουμ «Η Μοναξιά του Σχοινοβάτη». Απόδοση στίχων: Χάρης & Πάνος Κατσιμίχας). Τραγούδι σκωπτικό και αθυρόστομο, όσο αθυρόστομες είναι οι μεγάλες αλήθειες με τον στίχο «υπάρχουν και χειρότερα / μα θα στα πω αργότερα» να επαληθεύεται πλήρως τόσα χρόνια μετά. Ηχογραφήθηκε στο Studio Sierra με παραγωγούς τον Χάρη και τον Πάνο Κατσιμίχα. Επιμέλεια παραγωγής: Νεκτάριος Κόκκινος. Έπαιξαν οι μουσικοί: Ανδρέας Μουζάκης (τύμπανα), Τάκης Μπουρμάς (μπάσο), Γιάννης Κωνσταντινίδης (12χορδη κιθάρα και ηλεκτρικές κιθάρες), David Lynch (alto και tenoro σαξόφωνο), Νίκος Σακελλαράκης (τρομπέτα), Πάνος Κατσιμίχας (φυσαρμόνικα). Ενορχήστρωση: Νίκος Ζέρβας.
Joachim Kühn (1993, ορχηστρική εκτέλεση στο άλμπουμ «Famous Melodies»).
The Gentleman Of St John’s (1995, στο άλμπουμ «…Mix Well!»).
Happy Man (1995, στο άλμπουμ «Don’t Worry, Be Happy»).
Tamra Rosanes (Δεκέμβριος 1998, στο άλμπουμ «Pleasure & Pain»).
Rambo Amadeus (2000, παρωδία με τίτλο «Don’t Happy, Be Worry» στο ομώνυμο άλμπουμ, ως κριτική στην αισιοδοξία της μουσικής σκηνής στην πρώην Γιουγκοσλαβία ενόψει του πολέμου και της οικονομικής ύφεσης).
Side Salad (2000, στο άλμπουμ «Side Salad»).
Mondo Club (2001, σε single, με τραγουδιστή τον Trevor Taylor, και σε διάφορες εκδοχές: Radio Edit, Backyard Horny Mix, Treibsound RMX, Mondo’s Steppin Remix).
Χάρης & Πάνος Κατσιμίχας (2001, στο άλμπουμ «20 Χρόνια Live». Ζωντανή ηχογράφηση από συναυλία στην Πάτρα το καλοκαίρι του 2001. Πιάνο έπαιξε ο Ανδρέας Αποστόλου και κλαρίνο ο Θύμιος Παπαδόπουλος).
Brian Evans (Μάιος 2004, στο άλμπουμ «Brian Evans»).
Těžkej Pokondr (2005, με τίτλο «Míň Vody, Víc Řepy» στο άλμπουμ «Safírový Jadel»).
DJ Angus & Midnight Girl (2005, στο άλμπουμ «Re:play Dance Mania: Happy Hits»).
Larry Hall (Μάιος 2006, ορχηστρική εκτέλεση στο άλμπουμ «Caribbean Summer»).
Suade (Μάιος 2006, στο άλμπουμ «All Singing, No Dancing»).
Kidz Bop Kids (Μάιος 2006, στο άλμπουμ «More Kidz Bop Gold»).
JC And The JazzHoppers (2006, στο άλμπουμ «Chillin’ At Home»).
The Locos (2006, σε ύφος ska).
Benjamin Biolay (2007, ως sample στο τραγούδι «Bien Avant»).
ConeCrewDiretoria (2007, ως sample στο τραγούδι «ConiCriuDinoteria»).
Holly Dolly (2007, στο άλμπουμ «Pretty Donkey Girl»).
Cuizinier (2008, ως sample στο τραγούδι «Be Happy»).
Kenyo (2008, στο άλμπουμ «Radiosurfing»).
Hubert Meyer (2008, στο άλμπουμ «Panflute – Swiatowe Hity»).
Πάνος Κατσιμίχας, Μάνος Ξυδούς, Βωξ & Τόλης Φασόης (2008, ζωντανή ηχογράφηση στο άλμπουμ «Μια Βραδιά Στο… Προβάδικο»).
Tattyana (Ιούλιος 2009, στο άλμπουμ «Milk Bossa In Movies»).
Jacinta (Οκτώβριος 2009, στο άλμπουμ «Songs Of Freedom»).
Shione Yukawa (Δεκέμβριος 2009, στο άλμπουμ «Sweet Children O’ Mine»).
Cas Haley (2009, ως κρυμμένο bonus track στο άλμπουμ «Favorites», μαζί με τον Josh Heinrichs, πρώην τραγουδιστή των Jah Roots).
Hermes House Band (2009, στο άλμπουμ «Rhythm Of The Nineties»).
The Sensational Skydrunk Heartbeat Orchestra (Μάρτιος 2010, στο άλμπουμ «Punk Chartbusters Vol. 6»).
Veggie Tales (Οκτώβριος 2010, στο άλμπουμ «Bob & Larry Sing The 80’s»).
Prebens Pågar (2010, στο άλμπουμ «The 2»).
DJ In The Night (Οκτώβριος 2011, στο άλμπουμ «The Sound Of Silence»).
Beau Catcheur (2012, στο άλμπουμ «Beau Catcheur»).
Jordan Lee (2012, ως μέρος του «I’m Yours»).
BFM Hits (Μάρτιος 2013, στο άλμπουμ «Karaoke Pop Hits 1988»).
Peter «Fesperanto» Fessler & Don Grusin (Αύγουστος 2013, στο άλμπουμ «Quality Time»).
Music Infection (Αύγουστος 2013, στο άλμπουμ «Quality Time»).
Blue Champagne (2013, ορχηστρική εκτέλεση στο άλμπουμ «October Collection»).
The Overtones (2013, στο άλμπουμ «Saturday Night At The Movies»).
S.R.B. (2013, ως sample στο τραγούδι «Don’t Worry Be Terror»).
Zee Avi (Απρίλιος 2014, στο άλμπουμ «Zee Avi’s Nightlight»).
Pentatonix (Οκτώβριος 2014, σε συνδυασμό με το «Winter Wonderland» στο άλμπουμ «That’s Christmas To Me»).
Life Of The Party (2014, στο άλμπουμ «Best One-Hit Wonders Of The 80’s»).
Playing For Change (2014, σε single).
Levi Roots (Ιούλιος 2015, στο άλμπουμ «Rise Above»).
Boss AC (2015, με τίτλο «Tem Calma, Relaxa»).
Μικτή Χορωδία Δήμου Ηρακλείου (2015, σε συναυλία).
George Ezra (Νοέμβριος 2017, στο άλμπουμ «BBC Radio 1’s Live Lounge 2017»).
Ruffins & Mayfield (2017, στο άλμπουμ «A Beautiful World»).
Laura Perilli (Ιούλιος 2018, στο άλμπουμ «Ukulele FairyTales»).
Mistah F.A.B. (Αύγουστος 2018, ως sample στο τραγούδι «Don’t Worry Be Hyphy»).
Scary Pockets & Nikka Costa (Νοέμβριος 2018, στο άλμπουμ «Funk Box»).
Shotgun Willy & Yung Craka (2019, ως sample στο τραγούδι «Oreo»).