Μτφρ. Γκούντα Μαριάννα, εκδ. Δαιδάλεος 2023
της Κατερίνας Καλογήρου
Περίληψη Οπισθόφυλλου
Στις αρχές του 6ου μεταχριστιανικού αιώνα, η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία κλυδωνίζεται από συγκλονιστικές κοινωνικές, πολιτικές και θρησκευτικές διαμάχες. Μια σειρά από νόμους (Κώδικες) που εκδίδονται, απαγορεύουν την άσκηση της αρχαίας λατρείας και ποικίλων πολιτιστικών θεσμών, εξαναγκάζοντας τους πληθυσμούς να ασπαστούν τον χριστιανισμό ώστε να διατηρήσουν την ταυτότητα των πολιτών της αυτοκρατορίας. Το οριστικό τέλος μιας ολόκληρης εποχής είναι πλέον ορατό.
Εκείνη την περίοδο κάνουν την εμφάνισή τους και μια σειρά από φιλοσοφικά συγγράμματα που αποδίδονται στον Διονύσιο Αρεοπαγίτη (1ος μεταχριστιανικός αιώνας), υποτιθέμενο μαθητή του Παύλου, εντός των οποίων ανιχνεύεται μια αλλόκοτη μίξη χριστιανικών δοξασιών και νεοπλατωνικής φιλοσοφίας. Τα κείμενα αυτά έμελλαν να καταστούν μέσα στον χρόνο εκ των σημαντικότερων για την ανάπτυξη και εξέλιξη της χριστιανικής σκέψης. Έπρεπε να περάσουν αιώνες έως ότου η πατρότητα των συγγραμμάτων αυτών αμφισβητηθεί, γεγονός που διατηρεί μέχρι σήμερα μία μακρά συζήτηση για την ταυτότητα και τους σκοπούς του συγγραφέα τους. Σε αυτή τη σύντομη, αλλά εξαιρετικά σημαντική ακαδημαϊκή του εργασία, ο Φινλανδός Ιστορικός, Δρ. Tuomo Lankila παρουσιάζει την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, όσο και γοητευτική, θεωρία της κρυπτοπαγανιστικής ταυτότητας του ψευδο-Διονυσίου. Σύμφωνα με αυτήν, η συγγραφή των επίμαχων κειμένων αποτέλεσε για τον ελληνισμό την τελευταία οργανωμένη απόπειρα αντίστασης ενός ή περισσοτέρων μελών της Πλατωνικής Ακαδημίας των Αθηνών, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία μιας περίτεχνης φιλοσοφικής χρονοκάψουλας, που σε κάποια επόμενη στροφή του χρόνου επρόκειτο και πάλι να αναδυθεί, επιτυγχάνοντας την επαναφορά της ελληνικής φιλοσοφίας σε έναν περισσότερο φωτεινό κόσμο.
Βιβλιογνώμη
Καλέ μου αναγνώστη σήμερα θα μιλήσουμε για ένα επιστημονικό άρθρο, και γιατί είναι χρήσιμες τέτοιες μελέτες. Με δυο λόγια, σκέψου οτι βρισκόμαστε στο πρώιμο Βυζάντιο, κάπου στο μεταίχμιο του 5ου με τον 6ο αιώνα μ.Χ., και ένας τύπος γράφει κείμενα όπου προσπαθεί να διασώσει την φιλοσοφία του αρχαίου ελληνικού πνεύματος (και την θρησκεία), και γενικώς το έργο της Ακαδημίας του Πλάτωνα που κοντεύει να κλείσει μετά από 10 αιώνες λειτουργίας.
Το θέμα του άρθρου αφορά κυρίως στην ταυτότητα του ανθρώπου (αναφέρεται ως ψευδο-Διονύσιος Αρεοπαγίτης), και θα μου πεις, γιατί να με νοιάξει εμένα; Διότι εγείρονται θέματα κόπιράιτ (ελληνιστί λογοκλοπή), κινήτρων, και πολιτικών πεποιθήσεων. Σε ακούω να αναρωτιέσαι, μα είναι τόσο δύσκολο να πεις ξεκάθαρα «Γεια σας, είμαι ο τάδε, και θέλω να κάμω ετούτο και ετούτο το πόιντ, και προς υπεράσπισήν μου θα παραθέσω αυτούς τους μεσιέδες»; Πρόσεξε, μιλάω για άντρες μόνο, διότι τότε που να σκάσει μύτη κοράσιο και να πει ξέρω να διαβάζω και να φιλοσοφώ! Η Υπατία που το τόλμησε κατέληξε… όπως κατέληξε.
Από ότι φαίνεται, λοιπόν, ήταν πολύ δύσκολο. Μη ξεχνάς πως βρισκόμαστε σε μια περίοδο που το παλιό παλεύει να επιβιώσει, και το νέο παλεύει να σκοτώσει το παλιό. Υπάρχει λογοκρισία και αυστηρότητα σε θρησκευτικά ζητήματα, με τον Χριστιανισμό να είναι ακόμα σε ένα εύπλαστο και πρώιμο στάδιο, οπότε δεν έχει αποκτήσει ακόμα την αυτοπεποίθηση της μοναδικότητας που κηρύττει. Έτσι, όποιος πάει να μιλήσει για εθνικά παγανιστικά θέματα της παλαιάς θρησκείας, είναι το λιγότερο ένας τρομοκράτης που απειλεί την νεοσυσταθείσα ισορροπία. Επιπλέον, σπόιλερ αλέρτ, ίσως τα κείμενα αυτά, να τα έγραψε όντως κοράσιο! Το πράγμα γίνεται όλο και καλύτερο!
Πέραν από τον προφανή λόγο που ο κύριος Τουόμο κάθισε και έγραψε αυτή την μελέτη, το άρθρο αυτό προσωπικά με ωφέλησε ώστε να μάθω κάποια πράγματα για τα ύστερα της Ακαδημίας, να γνωρίσω προσωπικότητες που δεν ήξερα, και να θυμηθώ πως τα ζητήματα γνησιότητας πάνε πολύ πίσω από τη δική μας εποχή, όμως δεν έχουν τα ίδια κίνητρα που συναντάμε σήμερα. Όποιος και αν κρυβόταν πίσω από το ψευδώνυμο του Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, δεν είχε σκοπό το κέρδος, αλλά την επιβίωση κάποιων φιλοσοφικών ιδεών που νόμισε πως αλλιώς θα χαθούν για πάντα. Τέτοια αναγνώσματα μας φέρνουν σε επαφή με την επιστημονική μέθοδο, μας δείχνουν το πόσο περίπλοκο είναι να ξεδιαλύνουμε τα μυστήρια γύρω μας (σε οποιοδήποτε επιστημονικό πεδίο), και μας δείχνουν τον τρόπο να δουλεύουμε τα δικά μας ζητήματα, για να καταλήγουμε σε καλύτερα συμπεράσματα. Σε αφήνω για τώρα, πάω να ευχαριστηθώ την ελευθερία λόγου που ακόμα έχουμε!
About Post Author
